تعداد تلفات انسانی ناشی از نشت گاز متان در معادن زغال‌سنگ ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته‌تر _با قوانین و فناوری‌های ایمنی پیشرفته‌تر_ بیشتر است. در بسیاری از کشورهای دارای صنایع معدنی زغال سنگ، استانداردهای ایمنی سختگیرانه، تجهیزات بهتر، نظارت مستمر و پروتکل‌های اضطراری فراوانی تلفات را کاهش داده است.
انواع خطرات کار در معادن زغال سنگ و راهکارهای پیشگیرانه
کار در معادن زغال سنگ شامل خطراتی است؛ از جمله
۱_نشت گاز متان
- خطر: متان یک گاز بسیار قابل اشتعال است که در درزهای زغال سنگ یافت می شود. اگر نشت کند و انباشته شود، می تواند منجر به انفجار شود.
- اقدامات پیشگیرانه: سیستم های تهویه مناسب، پایش مستمر سطح گاز و استفاده از سیستم های زه کشی متان.
۲_ انفجار گرد و غبار زغال سنگ
- خطر: گرد و غبار زغال سنگ وقتی در هوا معلق می شود می تواند مشتعل شود و باعث انفجار شود.
- اقدامات پیشگیرانه: سرکوب منظم گرد و غبار با استفاده از اسپری های آب یا گرد و غبار سنگ، خانه داری مناسب برای به حداقل رساندن تجمع گرد و غبار زغال سنگ.
۳_ ریزش سقف
- خطر: سازه های سقف ضعیف می توانند فرو بریزند و منجر به حوادث مرگبار شود.
- اقدامات پیشگیرانه: تقویت سقف معادن با تکیه گاه، بازرسی مداوم و استفاده از تکنیک های کنترل زمینی.
۴– کمبود اکسیژن یا گازهای سمی
- خطر: معادن ممکن است کم اکسیژن شوند یا با گازهای خطرناکی مانند مونوکسید کربن پر شوند.
- ️ اقدامات پیشگیرانه: نصب سیستم های مانیتورینگ اکسیژن، تامین نیروهای خود امدادگر برای معدنچیان و اطمینان از تهویه مناسب.
۵– آتش سوزی
- خطر: مواد قابل احتراق یا جرقه ها می توانند باعث آتش سوزی در معدن شوند.
- اقدامات پیشگیرانه: سیستم های اطفاء حریق، حذف مواد قابل اشتعال و داشتن سیاست های سختگیرانه ممنوعیت سیگار.
۶ – ورود آب و طغیان
- خطر: سیل
- قدامات پیشگیرانه: سیستم های پمپاژ، زه کشی مناسب و نظارت بر ورود آبی از ورود آب به معدن می تواند کارگران را گرفتار یا غرق کند.
روش های عمومی برای کاهش خطر انفجار گاز متان در معادن زغال سنگ
اقدامات ایمنی عمومی در معادن زغال سنگ:
– آموزش: حصول اطمینان از اینکه کارگران در پروتکل های ایمنی به خوبی آموزش دیده اند.
– دستگاه محافظ: استفاده از کلاه ایمنی، ماسک تنفسی و چکمه های ایمنی.
– پروتکل های اضطراری: مسیرهای تخلیه و تیم های واکنش اضطراری به خوبی تثبیت شده است.
با اجرای این اقدامات می توان خطرات حوادث انسانی، نشت متان و انفجار را به میزان قابل توجهی کاهش داد.
تعداد تلفات انسانی ناشی از نشت گاز متان در معادن زغال‌سنگ ایران بالا است. در بسیاری از کشورهای دارای صنایع معدنی زغال سنگ، استانداردهای ایمنی سختگیرانه، تجهیزات بهتر، نظارت مستمر و پروتکل‌های اضطراری فراوانی تصادفات و تلفات را کاهش داده است.
با این حال، در ایران، نبود زیرساخت‌های ایمنی به‌روز، آموزش ناکافی، و گاه تأخیر در واکنش‌های اضطراری منجر به افزایش میزان تلفات می‌شود. بسیاری از کشورهای توسعه یافته، مانند ایالات متحده، استرالیا و برخی از کشورهای اروپایی، پیشرفت های چشمگیری در ایمنی معدن داشته اند؛ در حالی که ایران و برخی از کشورهای در حال توسعه دیگر هنوز با چالش هایی در نوسازی کامل شیوه های ایمنی معدن خود مواجه هستند. در نتیجه، انفجار گاز متان و حوادث مرتبط با آن ممکن است بیشتر اتفاق بیفتد که می تواند منجر به خطر افتادن جان کارگران شود.
برای کاهش خطر انفجار گاز متان در معادن زغال سنگ چه کار کنیم؟
۱- سیستم های تهویه:
سیستم های تهویه موثر برای رقیق کردن و حذف گاز متان از شفت معدن برای جلوگیری از تجمع آن بسیار مهم است.
۲- پایش متان:
نظارت مستمر با آشکارسازهای متان برای اندازه گیری سطح گاز و در صورت رسیدن غلظت به سطوح خطرناک، آلارم ایجاد می کند.
۳- زه کشی متان:
نصب سیستم هایی برای جذب و حذف گاز متان از درز زغال سنگ قبل از شروع استخراج، کاهش گاز موجود در مناطق کار
۴- غبارگیری سنگ:
پاشیدن گرد و غبار سنگ پودر شده (معمولاً سنگ آهک) برای خنثی کردن غبار زغال سنگ که در غیر این صورت می تواند آتش گرفته و انفجار متان را تشدید کند.
۵- تجهیزات ضد انفجار:
استفاده از تجهیزات الکتریکی و مکانیکی ضد انفجار یا ایمن برای جلوگیری از جرقه هایی که می تواند گاز متان را مشتعل کند.
۶- آموزش کارگران:
آموزش کارگران معدن در مورد پروتکل های ایمنی برای مدیریت متان و واکنش اضطراری در صورت نشت یا انفجار گاز
پیشنهادهایی برای جلوگیری از تکرار فاجعه انسانی در معادن زغال سنگ
اولویت های مهم سرمایه گذاری مورد نیاز برای تجهیز معادن زغال سنگ ایران شامل موارد ذیل است:
۱_تامین سیستم های تهویه پیشرفته:
سرمایه گذاری در ارتقا یا نصب سیستم های تهویه خودکار با ظرفیت بالا برای اطمینان از رقیق شدن گاز متان.
۲_فناوری تشخیص متان:
تجهیز معادن به جدیدترین حسگرها و سیستم های نظارتی گاز متان، با قابلیت تجزیه و تحلیل داده ها در زمان واقعی و مکانیزم های خاموش شدن خودکار.
۳- زیرساخت زه کشی متان:
توسعه سیستم های زه کشی متان که گاز متان را برای تولید انرژی جذب و از آن استفاده می کنند. این مدل می تواند انتشار گازهای گلخانه ای را نیز کاهش دهد.
۴_تامین تجهیزات مقاوم در برابر انفجار:
خرید ماشین آلات و ابزار ضد انفجار برای اطمینان از ایمن بودن عملیات در مناطق بالقوه خطرناک.
۵- برنامه های آموزشی:
تخصیص بودجه برای آموزش منظم ایمنی از جمله شبیه سازی و تمرینات اضطراری برای همه کارگران.
۶- تحقیق و توسعه:
سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه برای کشف فن آوری های جدید برای مدیریت متان مانند اتوماسیون، سیستم های نظارت مبتنی بر هوش مصنوعی، و رباتیک برای کاهش قرار گرفتن در معرض انسان.
۷- آمادگی اضطراری:
بهبود سیستم های اضطراری از جمله تهویه پشتیبان، فن آوری های اطفاء حریق و راه های فرار
نظر به اینکه معادن زغال سنگ ایران هنوز دارد قربانی می گیرد؛ ضروری است وزارت صنعت، معدن وتجارت و همچنین صاحبان معادن زغال سنگ خصوصی برای جلوگیری از تلفات انسانی بیشتر در آینده ملزم شوند هرچه زودتر نسبت به ایمن سازی و سرمایه گذاری های مذکور اقدام نمایند یا اینکه تا سرمایه گذاری لازم برای کاهش خطر نشت و انفجار گاز متان و یا ریزش سقف در معادن زغال‌سنگ، دولت فعالیت های استخراجی به منظور کاهش سوانح و جلوگیری از تلفات انسانی را متوقف کند
اکبرگلبو
مدیرعامل شرکت بینالمللی مهندسی سیستمها و اتوماسیون(ایریسا)
اردشیر فاضلی
مدیرعامل شرکت بازرگانی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیکو)
سید رسول خلیفه سلطانی
دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران
مهندس مدنیفر
مدیرعامل شرکت اپال پارسیان سنگان
حمیدرضا طاهری زاده
عضو هیئت مدیره انجمن نوردکاران فولادی ایران
اسدالله فرشاد
عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران
