یکی از برنامه‌های کلیدی وزارت صنعت، معدن و تجارت در دولت چهاردهم، احیای ستاد فولاد بوده است. این اقدام با جلب مشارکت مؤثر تشکل‌های صنفی زنجیره آهن و فولاد کشور عملیاتی شد و حضور شخص وزیر در نخستین جلسه این ستاد، نشان‌دهنده اهمیت این حوزه برای دولت است. این رویکرد در راستای تحقق رشد ۸ درصدی در زنجیره آهن و فولاد کشور ارزیابی می‌شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که صنعت فولاد یکی از پایه‌های اصلی توسعه در کشورهای صنعتی و در حال توسعه است. ایران نیز با حفظ جایگاه دهمین تولیدکننده فولاد در جهان، رشد قابل‌توجهی در ظرفیت‌سازی، تولید و صادرات غیرنفتی داشته است. رشد اقتصادی و توسعه صنعتی رابطه مستقیمی با تولید و مصرف فولاد دارد، زیرا این محصول به‌عنوان یک کالای استراتژیک در بسیاری از صنایع نقش کلیدی ایفا می‌کند. بدیهی است که برای تداوم رشد این صنعت، چالش‌های پیش‌روی آن باید شناسایی شده و برنامه‌ریزی مناسبی برای رفع آنها صورت گیرد. در این میان، توسعه زیرساخت‌های انرژی و حمل‌ونقل، تأمین مواد اولیه پایدار و بهبود سیاست‌های تجاری، از جمله عواملی هستند که می‌توانند جایگاه رقابتی فولاد ایران را در سطح بین‌المللی تقویت کنند.
صنعت فولاد با رشد قابل‌توجه خود توانسته ۵.۵ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را به خود اختصاص دهد. همچنین، این صنعت بیش از ۱۳۰ هزار شغل مستقیم و حدود ۲ میلیون شغل غیرمستقیم ایجاد کرده است. علاوه بر این، صنایع فولادی در حوزه مسئولیت‌های اجتماعی نیز نقش فعالی ایفا کرده‌اند که از جمله مهم‌ترین اقدامات آنها، سرمایه‌گذاری در انتقال آب به استان‌های مرکزی کشور بوده است.
ستاد فولاد؛ فرماندهی یکپارچه زنجیره تولید و تجارت
یکی از چالش‌های ساختاری صنعت فولاد در ایران، نبود یک مرکز فرماندهی مشخص برای سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری این صنعت است. این خلأ باعث شده است که تصمیمات جزیره‌ای و غیرهمسو، مشکلات متعددی در بخش‌های مختلف زنجیره فولاد ایجاد کند. در این راستا، ستاد فولاد که ترکیبی از نمایندگان بخش دولتی و خصوصی است، می‌تواند نقش مؤثری در تنظیم بازار داخلی، توسعه صادرات و هماهنگ‌سازی سیاست‌ها ایفا کند.
فعال‌سازی ستاد فولاد با هدف تحقق طرح جامع فولاد و توسعه متوازن این صنعت، یکی از اقدامات مهم وزارت صمت در حوزه معدن و صنایع معدنی بوده است. این ستاد علاوه بر ایجاد هماهنگی در سیاست‌گذاری‌ها، با راه‌اندازی کارگروه‌های تخصصی، چالش‌های کلیدی صنعت فولاد مانند ناترازی انرژی را رصد کرده و راهکارهای کارشناسی ارائه می‌دهد.از جمله موضوعات مهمی که این ستاد می‌تواند به آن بپردازد، کاهش هزینه‌های تولید از طریق بهینه‌سازی مصرف انرژی و به‌کارگیری فناوری‌های نوین در تولید فولاد است. همچنین، توجه به زیست‌محیطی و کاهش آلایندگی صنایع فولادی از دیگر مأموریت‌های این ستاد خواهد بود.
مانع‌زدایی از صنعت فولاد و توسعه صادرات
صنعت فولاد سهمی ۱۶.۵ درصدی از صادرات غیرنفتی کشور دارد و سالانه ۸ میلیارد دلار ارزآوری می‌کند. بااین‌حال، این صنعت با چالش‌هایی مانند تأمین انرژی، عدم توازن در زنجیره تولید و مجوزهای مازاد مواجه است.
بررسی آمارها نشان می‌دهد که تولید فولاد کشور طی یک دهه گذشته روندی صعودی داشته است. تولید واقعی فولاد ایران از ۱۶ میلیون تن در سال ۱۳۹۲ به ۳۲ میلیون تن در سال ۱۴۰۲ افزایش یافته و ظرفیت اسمی نیز از ۲۲.۴۹ میلیون تن به ۴۹.۳۳ میلیون تن رسیده است. صادرات فولاد نیز در این مدت رشد چشمگیری داشته؛ به‌طوری‌که حجم صادرات فولاد میانی کشور از کمتر از یک میلیون تن در سال ۱۳۹۲ به ۷.۸۳ میلیون تن در سال گذشته رسیده است. این روند افزایشی، ایران را به یکی از بازیگران مهم بازار جهانی فولاد تبدیل کرده است، اما ماندگاری این رشد مستلزم سیاست‌های حمایتی، توسعه بازارهای صادراتی و بهینه‌سازی ساختارهای تولید و توزیع است.
در این راستا، ستاد فولاد در تلاش است تا با رفع چالش‌های تأمین خوراک، مدیریت ناترازی انرژی، بهره‌گیری بهینه از ظرفیت‌های تولید و توسعه زیرساخت‌های صادراتی، سیاست‌های کارآمدی را برای آینده این صنعت تدوین کند.در کنار این اقدامات، توجه به نوآوری و فناوری‌های نوین در تولید فولاد می‌تواند مزیت رقابتی کشور را افزایش دهد. به‌عنوان نمونه، حرکت به‌سوی تولید فولاد سبز و کاهش وابستگی به انرژی‌های فسیلی، می‌تواند جایگاه ایران را در بازارهای بین‌المللی تقویت کند.
صنعت فولاد ایران با ظرفیت‌های بالای تولیدی و صادراتی، یکی از ارکان مهم اقتصاد کشور محسوب می‌شود. احیای ستاد فولاد و افزایش هماهنگی میان سیاست‌گذاران و فعالان این صنعت، می‌تواند به کاهش چالش‌های ساختاری، افزایش تولید و توسعه بازارهای صادراتی منجر شود. با برنامه‌ریزی صحیح و اتخاذ سیاست‌های کارآمد، ایران می‌تواند جایگاه خود را در صنعت فولاد جهانی بیش از پیش تثبیت کرده و از فرصت‌های این بازار بهره‌برداری کند.
سید عباس حسینی
عضو هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو)
اکبرگلبو
مدیرعامل شرکت بین‌المللی مهندسی سیستمها و اتوماسیون(ایریسا)
اردشیر فاضلی
مدیرعامل شرکت بازرگانی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیکو)
سید رسول خلیفه سلطانی
دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران
مهندس مدنیفر
مدیرعامل شرکت اپال پارسیان سنگان
حمیدرضا طاهری زاده
عضو هیئت مدیره انجمن نوردکاران فولادی ایران
اسدالله فرشاد
عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران
