به جرات می‌توان گفت وزارت صمت بزرگترین وزارتخانه تاریخ ایران است. تشکیلاتی که به زعم بسیاری از صاحبنظران ۴۰ درصد اقتصاد ایران درآن جریان دارد و اداره این حجم از فعالیت و تنوع نوع فعالیت در صنعت و معدن و تجارت کاری است حتما سخت که نیازمند برنامه ریزی مناسب و کار تیمی جهت حفظ یکپارچگی و هماهنگی بخش مهمی از نظام اقتصادی کشور است.
سال ها است که بحث حفظ این وزارتخانه یا تفکیک آن به چند وزارتخانه مانند شکلی که سی سال قبل بود در دستور کار نمایندگان و دولت است ولی صمت کماکان یک وزارتخانه است و یک وزیر دارد.
انتظار از وزیر این وزارتخانه همواره بیش از سایر وزرا بوده و قاعدتا وزیر را درگیر پاسخگویی و توجیه عملکرد می نماید که البته حق مسلم نهادهای پرسشگر است. به نظر می رسد وظیفه فعالان بخش صنعت معدن و تجارت باید تعامل با وزارتخانه و همفکری جهت حل مشکلات و راهگشایی گلوگاه ها باشد و وزیری همراه و مطلع در این حوزه ها می تواند محور این فعالیت ها شود.
سخنان، تصمیمات و دستورات ابلاغی به مثابه عملکرد سید محمد اتابک در مدت تصدی این وزارتخانه می تواند مورد بررسی قرار گرفته تا علاوه بر دیدگاه وزیر محترم جهت گیری وزارتحانه نیز مشخص گردد.
اما قبل از پرداختن به عملکرد وزارتخانه بحث اختیار وزیر و وزارتخانه در عمل ، مهمترین نکته از موارد مغفول در این بررسی ها است چرا که بعضی از وظایف لیست شده برای این وزارتخانه ریشه در سایر وزارتخانه ها و سازمان ها دارد و طی سالیان گذشته به موضوعی بین سازمانی تبدیل شده ولی کماکان به عنوان وظیفه اصلی این وزارتخانه تلقی می شود مانند خودرو یا صادرات و ده ها موضوع مشابه که کاملا مشخص است اختیار تصمیم گیری فقط در اختیار این وزارتخانه و وزیرش نمی باشد.
اتابک از نگاه نزدیک
او با شروع جنگ تحمیلی تحصیل در امریکا را رها و به ایران بازگشت و بلافاصله پس از بازگشت به ایران خدمت سربازی و حضور در جبهه ها را برگزید و با حضور در قرارگاه کربلا به یاری محمد فروزنده شتافت. با اتمام خدمت سربازی به بنیاد مسکن و کمک به پروژه های مناطق محروم سیستان و بلوچستان و ایلام پیوست و در زلزله بم فعالیتی گسترده داشت.
نقش آفرینی وی در تکمیل پروژه اکباتان و تونل و پروژه عظیم نواب از دیگر فعالیت های ایشان ثبت شده است. با حضور در سیمان تهران دومین غول سیمانی ایران و هدایت آن به جمع بنیاد پیوست و با راه اندازی هلدینگ کاوه پارس و مدیریت بیش از ده ها شرکت صنعتی معدنی و تجاری در این هلدینگ شناخت کافی را از اوضاع مملکت به دست آورد. وی سپس در جایگاه اتاق بازرگانی و معاونت اقتصادی بنیاد اشرافیت کافی به تنگناها و مشکلات بخش های مختلف را شاهد بوده است لذا با این سابقه انتظار تغییر از ایشان دور از ذهن نخواهد بود.
اما موضع سید محمد اتابک در موارد پیش آمده در حوزه صنعت و معدن این به شرح قابل احصاء است:
بحث صادرات و ارز صادراتی: ارز نیمایی و نرخ ارز اولین موضوعاتی است که مدت ها فعالیت صنایع معدنی و فولادی را تحت تاثیر قرارداده بود و مانعی برای صادرات و کسب درآمد منصفانه از شرایط بین الملل بود. مسئله ارزی صادرکنندگان با حمایت دفتر وزیر صمت در این دولت پیگیری شد و شرایط برای تولیدکنندگان تسهیل شد؛ به علاوه ارز نیمایی که سال ها منشاء رانت وفساد در مملکت شده بود با پیگیری مجموعه دولت و وزارت صمت منتفی گردید تا صادرکننده نفسی به راحتی بکشند.
دکتر اتابک در این خصوص عنوان کردند: “برای اینکه بتوانیم ظرفیت تولید فولاد کشور را به‌طور کامل بهره‌برداری کنیم و به ارزش افزوده آن دست یابیم، باید موانع صادرات را کاهش دهیم. فولاد پس از محصولات پتروشیمی، بزرگترین کالای صادراتی کشور ماست و باید تلاش کنیم تا این صنعت را بیش از پیش رونق ببخشیم.”
بحث انرژی و ناترازی: از آن موضوعات بین بخشی بود که در اولین ماه های وزرای دولت جدید گریبانگیر آن شدند و وزیر صمت به سهم خود ضمن همدردی و همراهی با بخش صنعت تا حد امکان با ابتکارعمل در تصویب بسته های جبرانی تلاش کرده ولی همه می دانیم رفع این مشکل از عهده یک وزیر و یک مقطع کوتاه خارج است ولی ببینیم نظر وزیر صمت در این زمینه چه بوده است:
“ما در وزارت صمت پیگیر تأمین گاز و برق صنایع هستیم و مسائل این حوزه را به‌جد در هیئت دولت بارها مطرح کرده‌ایم و رئیس جمهور نیز همواره حمایت کرده است. اگر این مشکلات حل نشود، قطعاً وضعیت اقتصادی کشور تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و سفره‌های مردم کوچکتر خواهد شد. همگی باید همت کنیم و این مسائل را حل کنیم.”
همچنین در جای دیگری اشاره کردند: “در جلسه‌های دولت همواره بحث ناترازی‌ها و کمبود انرژی برای صنایع مطرح بوده و خوشبختانه رئیس‌جمهور نیز همواره حمایت خود را از تأمین گاز و برق برای تولید ابراز کرده‌اند. اخیراً بسته‌ای با جلب همکاری صاحبنظران و بخش خصوصی تهیه کرده‌ایم که امیدواریم با تصویب کمیسیون اقتصادی به هیئت دولت ارائه شود. ”
“نشریه فولادی چیلان ” با پیگیری موضوع گزارش داد که سید محمد اتابک در گزارشی به دولت ارائه کرده است که برق تحویلی به صنایع در ۶ ماهه نخست امسال ۴۰ درصد نسبت به مدت مشابه پارسال کاهش یافته است و زمان ازدست‌رفته صنایع برای تولید که پارسال ۱۴ درصد بود به ۲۲ درصد رسیده است، این در حالی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی در آغاز سال ۱۴۰۳ شعار و هدف «جهش تولید با مشارکت مردم» را تعیین کرده‌اند. در این گزارش با اشاره به اینکه صنایع پتروشیمی، فولاد و سیمان سهم ۴۲ درصدی در ارزش افزوده کل بخش صنعت و ۵۱ درصدی در کل صادرات غیرنفتی کشور دارند، تأکید شده است: عدم‌النفع ناشی از تولید ازدست‌رفته صنایع عمده کشور ناشی از اعمال محدودیت برق، فقط در تابستان ۱۴۰۳ بالغ بر ۱۷۳٫۵ همت بوده است. در طراحی این بسته حمایتی ابعاد مختلفی از جمله تسهیلات در پرداخت حق بیمه، مالیات سررسید شده، استمهال در پرداخت اقساط وام‌ها و… پیش‌بینی شده است.
به گزارش چیلان ، تصویب و ابلاغ بسته حمایتی وزرات صمت از سوی دولت برای حمایت از صنایع در برابر ناترازی انرژی یک اقدام مهم وزیر صمت برای حمایت از تولیدکنندگان در سال جهش تولید است.
بخش معدن: در بخش معدن تغییرات مشاهده می گردد؛ واردات تجهیزات معدنی و واگذاری پهنه ها تسهیل و قانونمند شده است. به علاوه اصلاح حق انتفاع معادن در راستای بهره مندی حداکثری کشور از بخش معدن در حال بررسی و اجراست. دکتر اتابک در نشست فولادی ها اظهار داشت:” در حال برنامه‌ریزی برای سرعت بخشی به اکتشافات معدنی در استانها هستیم و کارهای خوبی در حوزه طلا و مس در حال انجام است تا وضعیت توزیع ثروت در کشور ان‌شاءالله متعادل‌تر و عدالت محورتر شود.”
” در حوزه معدن، حکمرانی صحیح و سیاست‌گذاری‌های دقیق ضروری است. یکی از اقداماتی که در وزارت صنعت، معدن و تجارت در نظر داریم، راه‌اندازی ستاد مرکزی تحت عنوان “ستاد فولاد” است. این ستاد با مشارکت بخش خصوصی و انجمن تولیدکنندگان تشکیل خواهد شد تا بتوانیم بخشی از تنظیم‌گری‌ها و فعالیت‌هایی که باید انجام دهیم را از طریق وزارت صمت و انجمن‌ها محقق سازیم و شرایط بهتری برای صنعت فولاد فراهم کنیم.” قول وزیر صمت نیز به ثمر نشست و ستاد فولاد با حضور ایشان و جلب مشارکت تشکل های بزرگ زنجیره آهن و فولاد کشور احیاء گردید.
نگاه ویژه وزیر صمت به صنعت فولاد که ریشه در ارتباط مستقیم ایشان در پروژهای فولادی بنیاد از جمله کاوه جنوب کیش، کاوه اروند و کاوه شرق دارد می تواند ما را به حل مشکلات این صنعت امیدوار سازد.
محمد اتابک وزیر صنعت معدن و تجارت در ششمین جشنواره و نمایشگاه ملی فولاد ایران گفت: “به هر حال، حقیقتی انکارناپذیر در این میان وجود دارد و آن اینکه صنعت فولاد کشور، یکی از افتخارات بزرگ ما به شمار می‌رود. در روزگاری که ایران به سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ دست یافته و رهبر فرزانه‌مان در سال‌های اخیر همواره بر ارتقای تولید به‌عنوان اولویت اصلی تأکید کرده‌اند، می‌توان امیدوار بود که بسیاری از مشکلات و معضلات کنونی کشور، از جمله تورم، بیکاری و رکود اقتصادی رنگ ببازد. صنعت فولاد با رویکرد بومی‌سازی و بهره‌گیری از دانش جوانان و شرکت‌های دانش‌بنیان و متخصصین با تجربه، توانسته است در برابر ضربه‌ها و خسارات ناشی از تحریم‌های ظالمانه مصونیت یابد. در شرایطی که تحریم‌ها تشدید شده‌اند، هوشمندی و درایت ما در مواجهه با این تهدیدها به خوبی نمایان شده است و این رویکرد به‌درستی عمل کرده است.
تقویت دانش فنی بومی‌سازی در صنعت فولاد کشور، با جلب مشارکت تأمین‌کنندگان و سازندگان شرکت‌های دانش‌بنیان، راهی برای حفاظت از صنعت و کشور است. با وجود تمامی تنگناها، به‌ویژه در سال‌های اخیر و در شرایط تحریم، تلاش و همت شما دست‌اندرکاران تولید فولاد کشور و با عنایت خداوند، ایران عزیز ما موفق به کسب جایگاه دهم جهانی شده است. این توفیق بالایی برای کشوری است که در آغاز انقلاب، تولیدش تنها یک میلیون و چهارده هزار تن بود و امروز در جایگاه دهمین تولیدکننده فولاد جهان قرار گرفته‌ایم اما این جایگاه با تهدیدهای مختلفی از داخل و خارج مواجه است. بزرگترین تهدید داخلی ما، متأسفانه ناترازی‌های انرژی و کسری گاز است که باعث کاهش تولید می‌شود. ”
احترام و حمایت خاصی که ایشان به صنعتگران و حوزه صنعت دارند باید قدردانی شود و متعاقبا صنعتگران را ترغیب به فعالیت بیشتر نماید. به عقیده دکتراتابک:”این واقعیت را نمی‌توان نادیده گرفت که بسیاری از افرادی که امروز در عرصه تولید فعالیت می‌کنند، با تلاش‌های خستگی‌ناپذیر خود، به چرخه اقتصاد کشور رونق می‌بخشند. به همین دلیل است که رهبر معظم انقلاب، این عزیزان را جهادگران نامیده‌اند. در شرایطی که کشورهای بزرگ تولیدکننده در حال سرمایه‌گذاری برای احداث کارخانه‌های جدید هستند، ما نیز باید سرمایه‌گذاری و پیشرفت فناوری را جدی بگیریم. هوش مصنوعی و ارتقاء تکنولوژی باید در داخل کشور بکار گرفته شود تا بتوانیم مزیت‌های رقابتی خود را حفظ کنیم.”
سرمایه گذاری: گام بعدی وزارتخانه جذب سرمایه گذار و تسهیل سرمایه گذاری در بخش های مختلف بخش های مختلف صنعت و معدن کشور است. مواضع وی است که:” اکنون باید بر روی تشکیل سرمایه ثابت کشور تمرکز کنیم. سرعت‌بخشی به توسعه در کشور را باید دنبال کنیم. ما به نقطه‌ای رسیده‌ایم که اعتماد عمومی برقرار شده و می‌توانیم بخشی از سرمایه‌های راکد و غیرمولد را در نزد مردم عزیزمان شناسایی کنیم. با کسب اعتماد و ارائه برنامه‌های مناسب، می‌توانیم این سرمایه‌ها را به چرخه تولید بازگردانیم. صنعت زنده با جلب مشارکت می‌تواند تأثیر بسزایی بر زندگی و رفاه مردم داشته باشد، به ویژه زمانی که سرمایه‌ها در امنیت قرار گیرند و در چرخه تولید قرار بگیرند. این امر نه تنها به رونق بخش صنعت و معدن کمک می‌کند، بلکه مانع از فروش ماهیانه نیز خواهد شد. همچنین، ارتقای تکنولوژی یکی از نکات کلیدی است که باید جدی گرفته شود؛ چراکه سایر صنایع نیز با این چالش مواجه‌اند.”
با توجه به رویکردهای وزیر صمت و فعالیت چندماه اخیر این وزارتخانه، می توان امیدوار بود که این وزارتخانه کلیدی با عبور از دوران سخت ماه های آغازین فعالیت، اکنون بر اوضاع مسلط شده و با شناخت مناسب از گلوگاه ها و مشکلات صنایع، مسیر حل مشکلات را در پیش بگیرد. هرچند بعضی مخالفت ها هم به همین دلیل ظهور پیدا کرده و رفع شرایط بحرانی را مخالف منافع خود می دانند و با هر تغییری مقابله خواهند کرد؛ ولی باتوجه به ظرفیت های متعدد و همه جانبه کشور، توانایی و شناخت دکتر اتابک از صنعت و معدن همچنین همراهی سایر بخش‌های دولتی و خصوصی می توان انتظار به رفع موانع، جهش تولید و تحقق مشارکت مردم برای افزایش تولید و توسعه در سرمایه گذاری ها داشت.
عطاالله معروفخانی
مدیرعامل شرکت فولاد هرمزگان
اکبرگلبو
مدیرعامل شرکت بینالمللی مهندسی سیستمها و اتوماسیون(ایریسا)
اردشیر فاضلی
مدیرعامل شرکت بازرگانی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیکو)
سید رسول خلیفه سلطانی
دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران
مهندس مدنیفر
مدیرعامل شرکت اپال پارسیان سنگان
حمیدرضا طاهری زاده
عضو هیئت مدیره انجمن نوردکاران فولادی ایران
