بر اساس متن قانون برنامه چهارم توسعه، 2.5 درصد از 8 درصد رشد پیش‌بینی‌شده در این قانون باید از محل بهره‌وری حاصل می‌شد. با توجه به عدم تحقق این اتفاق در برنامه چهارم و پنجم، این تکلیف در برنامه ششم نیز قید شد و بنا بر اعلام سازمان ملی استاندارد، به‌زودی بنگاه‌های کوچک و متوسط نیز ملزم به رعایت شاخص‌های بهره‌وری خواهند شد.

*کاهش بهره‌وری، دلیل اصلی ناپایداری رشد

رشد اقتصادی در کشور در طی سی سال اخیر به‌جز در مقطعی سال‌های 90 و 91 و در زمان جنگ تحمیلی، اغلب مثبت بوده و عدد متوسط آن در حدود 3.5 درصد بوده است اما اتکای بالای این نرخ به فروش نفت و متأثر شدن از نوسانات قیمتی آن باعث عدم پایداری رشد اقتصادی و به‌تبع آن، اقتصاد کشور شده است.

در ادبیات اقتصادی، بهره‌وری کلید توسعه پایدار عنوان‌شده و بررسی‌ها نشان می‌دهد با توجه به اشباع به وجود آمده در عرضه اکثر صنایع و خالی ماندن ظرفیت‌های تولید، تنها راه تحریک رشد اقتصادی افزایش بهره‌وری و کاهش بهای تمام‌شده از این محل است.

*جایگاه بهره‌وری در اقتصاد مقاومتی

اقتصاد مقاومتی برخلاف تصور برخی، راهکار کوتاه‌مدت در مقابل نوسان‌های اقتصاد جهانی و تحریم‌ها نیست؛ بلکه هدف بلندمدت ایجاد رشد اقتصادی پایدار و افزایش تاب‌آوری، برای آن ترسیم‌شده است.

مضاف بر این، افزایش بهره‌وری بیش از اینکه سیاستی اقتصادی باشد؛ حرکتی فرهنگی است و نیاز به فرهنگ‌سازی بلندمدت دارد.

تقویت روحیه جهادی به‌منظور بهبود توان و خروجی نیروی کار، یکی از محورهای اصلی اقتصاد مقاومتی است و مفهوم روحیه جهادی، تشابه زیادی به بهره‌وری نیروی کار دارد.

ازاین‌رو، شکل‌گیری روحیه جهادی در راستای افزایش قدرت مقاومت اقتصادی با حمایت از تولید داخلی، حداقل سازی موانع تولید، افزایش تولید ملی، افزایش صادرات غیرنفتی و... اهداف اقتصاد مقاومتی را در کشور محقق خواهد کرد.

*از صنایع مادر شروع کنیم

انجام پروژه‌های افزایش بهره‌وری به دلیل هزینه‌هایی که به بنگاه‌ها ایجاد می‌کند؛ برای بنگاه‌های کوچک همراه با صرفه اقتصادی نیست و کارشناسان اقتصادی در این زمینه، آغاز افزایش بهره‌وری از صنایع مادر را راه‌حل بهینه در این زمینه تلقی می‌کنند.

ازاین‌رو، افزایش بهره‌وری در همه حوزه‌های صنعت باید از صنایع بالادستی و مادر آغاز شود و با توجه به گستردگی صنعت فولاد در کشور، افزایش بهره‌وری این صنعت و سهم حدود 2 درصدی آن در تولید ناخالص ملی می‌تواند شوک مثبتی به اقتصاد کشور وارد کند.

*عوامل رشد بهره‌وری در صنعت فولاد

فرزاد ارزانی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در رابطه عوامل تأثیرگذار بر بهره‌وری صنعت فولاد، اظهار کرد: فرهنگ مصرف در کشور، با اشکال اساسی مواجه است و با نگاهی به سرانه مصرف، سوخت، انرژی و آب در کشور می‌توان دریافت که افزایش بهره‌وری در کشور ما نیاز به اصلاح جدی الگوی مصرف چه در بخش خانگی و چه در بخش صنعت دارد که صنعت فولاد نیز از آن مبرا نیست.

مدیرعامل فولاد هرمزگان در ادامه با اشاره به لزوم به‌روزرسانی تجهیزات در صنعت فولاد افزود: فنّاوری و دانش تولید فولاد همیشه در حال تغییر است و  لذا شرکت‌های فولادساز باید سرمایه‌گذاری بیشتری با واحدهای تحقیق و توسعه داشته باشند.

این فعال صنعت فولاد همچنین بیان کرد: محاسبه مستمر شاخص‌های بهره‌وری در بهبود وضعیت بنگاه‌های فولادی بسیار مؤثر است و ازاین‌رو باید شرایط محاسبه این شاخص‌ها در کارخانه‌های فولادی ایجاد شود.

معاون سابق فناوری فولاد مبارکه همچنین خاطرنشان کرد: آموزش دقیق کارکنان، نیازسنجی مناسب و همچنین ارزیابی اثربخش در ارتقای بهره‌وری به کلیه صنایع و صنعت فولاد کمک کند.

ارزانی توسعه کار گروهی و افزایش مشارکت کارکنان در راستای تحقق استراتژی‌های سازمان را ضروری عنوان کرد و اظهار داشت: نقش ابزارهای تحولی و به‌کارگیری نیروی ماهر و متخصص در ارتقای بهره‌وری مؤثر خواهد بود.

مدیرعامل فولاد هرمزگان با تأکید بر تأثیر به‌کارگیری فناوری اطلاعات در بهبود بهره‌وری یادآور شد: داده‌ها و اطلاعات هستند که با به‌کارگیری سخت‌افزارهای قدرتمند می‌توانند کمک شایانی به صنعت فولاد صورت دهند.

معاون سابق فناوری فولاد مبارکه تصریح کرد: استفاده از مواد اولیه مرغوب در چرخه تولید فولاد نکته بااهمیتی است که از ضایعات می‌کاهد و بهره‌وری صنایع فولاد مادر و همچنین صنایع پایین‌دستی را افزایش می‌دهد.

به گفته وی، یکی از مهم‌ترین روش‌های افزایش بهره‌وری که در سال‌های اخیر در کشور چین به‌خوبی نتیجه داده، پرهیز از تأسیس کارخانه‌های کوچک و اقدام به ادغام شرکت‌های کوچک در شرکت‌های بزرگ و توانمند است.

*عملکرد مثبت فولاد مبارکه در افزایش بهره‌وری

اعداد و ارقام ده‌ساله گذشته (1385 تا 1394) نشان می‌دهد فولاد مبارکه به‌طور میانگین با نرخ ثابت سالانه 1.4 درصد رشد اقتصادی را تجربه کرده است که از این مقدار حدود 40 درصد سهم رشد بهره‌وری است.

در این‌ بین انجام پروژه‌هایی نظیر بهبود عملیات خنک کاری کلاف‌های فولادی در پایه‌های HNX واحد باکس آنلینگ، تأمین مالی از طریق انتشار اوراق مرابحه، راهبری تعالی شرکت‌های گروه فولاد مبارکه، ارتقاء سیستم PCS فولادسازی، ساخت 3 عدد کوره و 6 عدد پایه در واحد باکس آنلینگ نورد سرد به صورت بومی‌سازی، ساخت مکانیسم‌های میز متحرک جهت ماشین ریخته‌گری 1-3-4، تولید ورق قلع اندود گرید T3 همسان گرد، تحلیل بالانس وزنی مواد و محصولات (میانی و نهایی) در فرآیندهای زنجیره تأمین شرکت فولاد مبارکه، کاهش مصرف گازهای ماشین جوش لیزری واحد تاندمیل پنج قفسه‌ای، تثبیت و یکنواختی خواص مکانیکی محصولات قلع‌اندود با گرید تجاری T3 در طول کلاف و کلاف‌های مختلف، پژوهش و امکان‌سنجی به‌منظور توسعه فولادهای میکروآلیاژی استحکام بالای مقاوم در برابر محیط اسیدی و تردی هیدروژنی (HIC)، تحقیق و پژوهش جهت رفع مشکل قطعات تولیدی از ورق‌های فولاد مبارکه در واحدهای پرسکاری ایران‌خودرو و ارائه راهکار، تحقیق و بررسی مشکل خوردگی قالب‌های شرکت ایران‌خودرو در استفاده از ورق‌های فولاد مبارکه، بررسی شکل‌پذیری فولادهای فوق کششی ساخت شرکت فولاد مبارکه و تدوین دانش فنی تولید فولاد API ازجمله طرح‌های موفق در این رابطه بوده‌اند.