نگاهی به آمارهای جهانی تولید فولاد در دوماهه ابتدای سال 2020 میلادی نشان از افزایش حدود 3 درصدی تولید جهانی نسبت به مدت مشابه سال 2019 و آمادگی چین و سایر تولیدکنندگان برای ثبت رکوردهای تازه در زمینه تولید فولاد داشت. بدیهی است مقدمات لازم برای این هدف هم پیش بینی و سرمایه گذاری لازم انجام شده بود تا رکوردها جابجا شود اما سرنوشت، تقدیر دیگری را برای همه تدارک دیده بود. ظهور ویروس کرونای جدید و شوک عظیم به جامعه بشری تمامی پیش بینی ها را تغییر داد.

بازار فولاد بعد از قرنطینه جهانی چه مسیری خواهد رفت؟

اکنون بلاتکلیفی و نبود چشم اندازی روشن از آینده وحشتی عمومی ایجاد کرده است و همه دوست دارند بدانند چه اتفاقاتی بعد از این قرنطینه جهانی در انتظار ماست ولی حقیقت این است که هیچ تحلیلی بیش از چند روز نمی تواند فضای پیش رو را بررسی نماید و با اعلام اطلاعات جدید، این تحلیل ها  به سرعت رنگ خواهد باخت. به عبارتی، جهان وضعیت منحصر بفردی را تجربه می کند به طوری که تمامی پیش بینی های 15 روز اخیر نیز دیگر بی اعتبار خواهد بود. در این یادداشت، تلاش خواهیم کرد فقط برشی از آینده بازار پیش روی  فولاد را ترسیم کنیم و شرایط را برای تحلیل های بهتر آماده سازیم. به نظر می رسید مهمترین پدیده ای که در بازار فولاد با آن مواجه خواهیم شد سقوط تقاضا است. در این زمینه ما با دو مشکل روبرو خواهیم شد. اول شوک قرنطینه که عامل اصلی سقوط تقاضا است و دوم کاهش تقاضا که افول اقتصاد جهانی در میان مدت را به دنبال خواهد داشت. همه فولاد دنیا هنگام مدل سازی تاثیر پدیده کرونا، به روندهای چین توجه می کنند. اگر به آمار چین اعتماد شود، بر اساس آن میزان مصرف ظاهری فولاد در ژانویه/ فوریه  امسال 5.5٪ افزایش یافته است.  گرچه این وضعیت اقتصادی واقعیت بازار را نشان نمی دهد زیرا کارخانجات تولید را به طور کامل متوقف نکردند و موجودی انبارها نیز افزایش داشته و تولید در چین در دو ماه 3.1 درصد رشد کرد.  براین اساس، موجودی انبار میلگرد ومفتول و محصولات نوردگرم در ماه فوریه در مقابل دسامبر سال گذشته 2.5 برابر افزایش یافته است.  با توجه به رشد موجودی انبارها، میزان مصرف واقعی فولاد در چین در ژانویه و فوریه 19٪ کاهش یافت.  آماری برای ژانویه در دست نیست اما می توان فرض کرد که کاهش مصرف فولاد در ماه فوریه و با شروع قرنطینه، حداقل 50 درصد بوده است. ذکر برخی دیگر از آمارهای چین هم بی فایده نیست.  در ژانویه و فوریه 2020 ، سرمایه گذاری  چینی ها در دارایی های ثابت 24.5 درصد کاهش یافته است و البته کاهش سرمایه گذاری آنها در زیرساخت ها 30.3 درصد بوده است که بیشتر از کاهش ثبت شده در طول بحران  سال های 2008/2009  بوده است. بنابر برخی پیش بینی ها، موارد جدید ابتلاء تا پایان آوریل به اوج خود می رسد و تا جون کاهش می یابد.  این بدان معنی است که اقدامات قرنطینه در بهترین حالت ممکن است در ماه می کاهش یابد و احتمالا در تابستان قرنطینه برداشته شود.  از این رو، کاهش 50 درصدی تقاضای جهانی برای فولاد از نیمه دوم ماه مارچ تا پایان آوریل پیش بینی شده است.

 مدل حمایتی از فولادسازان در بحران کرونا

برای مقابله با فروپاشی اقتصادی غیرقابل مهار، اقتصادهای بزرگ اقدامات حمایتی بی‌سابقه‌ای را از نظر مالیاتی و مالی اعلام کردند.  نرخ بهره کاهش می یابد، برنامه های جدید تسویه تاخیری تسهیلات اعلام می شود، معافیت یا تعطیلات مالیاتی برای مشاغل و مردم اعطا می شود.  مثل همیشه، پول در بازار در طول بحران تزریق می شود. به سختی می توان گفت که آیا این  اقدامات به جهان کمک می کند تا به سرعت مصرف خود را بازیابی کند. به خصوص با توجه به یک سری پیش بینی ها که انتظار می رود موج دوم بیماری همه گیر در پاییز وجود داشته باشد.  با این حال هیچ پیش بینی تمامی حقیقت را در بر ندارد.  هیچ کس نمی تواند دقیقاً آنچه را که در آینده رخ خواهد داد، پیش بینی کند. این احتمال وجود دارد که پس از پایان قرنطینه، کارخانجات برای افزایش سطح تولید تلاش کنند و احیای عرضه ممکن است باعث تحریک تقاضا شود و البته این اقدامات بر قیمت ها تأثیر منفی خواهد گذاشت.

با فرض بهبود شرایط در تابستان وضعیت بازار فولاد چگونه خواهد بود؟

برخی آمارها از کاهش 14 درصدی تولید ناخالص داخلی امریکا در سه ماهه دوم امسال حکایت دارد در حالیکه در بحران  سال 2008 امریکا فقط 8.4 درصد افت تولید ناخالص ملی داشت. پیش بینی کاهش 23 درصدی در تولید ناخالص ملی اروپا از آن هم وحشتناک تر است. پیش بینی کاهش 80 درصدی در تقاضای خودرو امریکا  عمق بحران را نشان خواهد داد. بحران جهانی به واقعیت پیوسته است. نگاهی به بحران سال  2008 نشان می دهد در مناطق مختلف مصرف فولاد جهانی در سه ماهه چهارم  24تا31 درصد کاهش یافته بود و این کاهش در سال 2009 به 44 تا 55 درصد هم رسید. در حال حاضر هم نمی توان خسارت کمتری انتظار داشت، زیرا پیش بینی می شود کاهش شدید در اقتصادهای بزرگ وجود داشته باشد. لازم به ذکر است که از اوایل سال 2009 ، برنامه محرک اقتصادی  5 ساله چین  از طریق احیای  پروژه های زیربنایی به رشد اقتصادی جهانی کمک کرد.  یعنی یک سال پس از وقوع بحران. در شرایط فعلی، یک دوره بهبود ممکن است طولانی تر باشد با توجه به اینکه بانک های مرکزی جهانی از قبل از همه ابزارهای خود برای حمایت از اقتصاد داخلی خود استفاده کرده اند. اما چین به سرعت برنامه اصلاحی خود را شروع کرده است. بازار داخلی در حال بهبود است.  بازیگران بازار محلی خوشبین هستند، زیرا دولت برای جلوگیری از تأثیرات منفی اپیدمی کرونا بر روی اقتصاد، پروژه های سرمایه گذاری گسترده را اعلام کرده است. به عنوان مثال، از کمیسیون توسعه و اصلاحات ملی خواسته شده است تا از آغاز پروژه های بزرگ راه آهن و بزرگراه ها اطمینان یابد.  وزارت صنعت و فناوری اطلاعات خواستار تسریع در ساخت شبکه های 5 جی شد.  بیش از 100 پروژه کنترل آب راه اندازی می شود. انتظار می رود همه این ابتکارات تقاضای فولاد را از ماه مارچ تقویت کند.  ولی با این وجود قیمت سنگ آهن همچنان بالا است.  با این حال، یک دیدگاه دیگر وجود دارد.  به طور خاص، تحلیلگران انتظار دارند که قیمت سنگ آهن در چین امسال به 70 دلار کاهش یابد. چین همچنین تحریک صادرات خود را آغاز کرده است. تخفیف مالیات صادرات، یعنی بازپرداخت مالیات بر ارزش افزوده، برای برخی از اقلام از جمله محصولات فولادی گالوانیزه و روکش شده، میلگرد و لوله ها، به منظور تقویت بازارافزایش یافته است. در اروپا نیز شرایط سختی بر صنعت فولاد حاکم شده است. کارخانجات ایتالیا ، فرانسه و آلمان برای حفاظت ازجان  کارکنانشان به تعطیلی موقت روی آورده اند و بازگشت مجدد آنها به تولید با مشکلات فراوانی همراه خواهد بود. پروژه ها متوقف شده و انبارهای خریدارن مملو از اجناس گران خرید بوده است. چه باید کرد؟ به نظر می رسد در مرحله اول، خریداران معمول محصولات فولادی باید موجودی انبارهای خود را مصرف کنند لذا حجم  فعالیت‌های  تجاری کاهش می یابد.  ثانیا، اصلاح قیمت انجام شود هیچ معامله ای معمولاً با قیمت های قبل ویروس انجام نمی شود. ثالثاً، کاهش قیمت قراضه به طریقی روی قیمت محصولات نهایی تأثیر خواهد گذاشت و با این شرایط انتظار کاهش بیشتر قراضه دور از ذهن نیست.

فولاد ایران در بحران کرونا به چه سرنوشتی دچار می شود؟

اما برای تولیدکنندگان کشورمان شرایط کمی سخت تر پیش بینی می شود. تحت فشار تحریم ها و محدودیت های مالی و اختصاص منابع قابل توجهی برای کمک به آسیب دیدگان ویروس، به نظر نمی رسد که دولت و بانک ها توان چندانی برای تزریق شوک مالی به بازار و حمایت از تولید داشته باشند و رکودی بزرگ بر بازار داخل حکمفرما شود و در این صورت صادرات می تواند تنها راه نجات صنایع کشور خصوصا فولاد باشد. نقش دولت در برداشتن موانع صادراتی و تسهیل صادرات می تواند تا حدودی به کمک صادرکننده بیاید اما ظهور رقبای جدید خبر از سخت تر شدن صادرات دارد. با اعلام سیگنال های مثبت از شرق آسیا در خصوص مهار ویروس در آن منطقه و پیش بینی بازگشت به فعالیت خریداران تایلند، اندونزی و فیلیپین و نیز کاهش ارسال محصولات میانی از روسیه، اکراین و ترکیه به اروپا توجه این صادرکنندگان به آسیای جنوب شرقی معطوف شده است و بزودی رقابتی شدید همراه با کاهش قیمت برای عرضه در این منطقه را  شاهد خواهیم بود.