مهندس سید رسول خلیفه سلطانی، دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران و مدیرمسئول نشریه چیلان، با اشاره به اینکه در دو دهه اخیر صنعت فولاد ایران، بیشتر اجرا و کمتر برنامه‌ریزی‌ داشته ایم، در خصوص جذب تکنولوژی با ذکر این مطلب که تکنولوژی فقط لوکس گرایی نیست، گفت: الان فرصت خوبی است که فاینکس را تشویق به سرمایه گذاری در ایران کنیم.

جناب مهندس، تحلیل کلان شما از وضعیت تکنولوژیکی صنعت فولاد کشور چیست؟

به نظر بنده، قبل از مبحث تکنولوژی، باید به بحث کارایی و بازدهی مقیاس و بهره وری در صنعت فولاد بپردازیم. یکی از مشکلات ما به بحث زنجیره تولید فولاد مرتبط است. در واقع باید تلاش کنیم تا مهندسی ویژه‌ای را در ترکیب، چینش، ظرفیت، اقلیم و مسائلی از این دست داشته باشیم. در ارتباط با حلقه‌های تولید باید به این سمت حرکت کنیم که بازدهی سرمایه را مهندسی کنیم، یعنی چه سرمایه ای را با چه هدفی و در چه بازه زمانی، مکانی و ارتباطی مورد استفاده قرار دهیم.

در فولادسازی و آهن اسفنجی تا حدودی پیشرفت داشته ایم ولی در گندله‌سازی و تولید کنسانتره چندان پیشرفتی نداشته‌ایم. ببینید، مکان‌یابی در صنعت فولاد کشور مناسب نیست و همین منتج به افزایش هزینه‌های حمل می‌شود و جابجایی محصولات به معضلی دیگر تبدیل می‌شود. خب، وقتی طرح جامع تهیه می‌شود بدین معناست که این طرح باید به عنوان مرجعی تلقی گردد که مسائل صنعت فولاد را رصد کند و اینکه چه نوع تکنولوژی و دانشی را به‌کار بگیریم و مشخص کند که در سرمایه‌گذاری های به‌کار رفته از چه ترکیبی استفاده شده است و همچنین این‌که سود و زیان کجاست و پیش بینی دوره‌های آتی را کند. متاسفانه در دو دهه اخیر کمترین برنامه‌ریزی‌ها را انجام داده‌ایم و بیشتر اجرا کرده‌ایم. مسئله‌ای که باعث از دست رفتن سرمایه‌های زیادی در زنجیره فولاد شده است.

آقای خلیفه سلطانی، شما به نوعی به هدفمند نبودن سرمایه گذاری ها در صنعت فولاد اشاره کردید که گاهی موجب اتلاف سرمایه هم می شود، لطفا این مورد را بیشتر بشکافید.

شما مشاهده می کنید که در کشورمان سرمایه‌های زیادی جذب صنعت فولاد شده است ولی متاسفانه عمر واحدهای صنعتی‌مان از عمر متوسط واحدهای سرمایه‌گذاری شده در دنیا خیلی کم‌تر است. بنده این مقدمه را گفتم تا تاکید کنم که این بحث خیلی مهم‌تر از بحث تکنولوژی و دانش فنی است، این موضوع مهم است که با چه مقیاسی سرمایه‌گذاری و در چه مقیاسی از تکنولوژی استفاده کنیم. این مقوله اگر در فضای درستی دیده شود متعاقباً تکنولوژی و دانش فنی هم به‌دست می‌آید. این بحث قوه و فعل است که ما باید ببینیم که استعداد جذب تکنولوژی و دانش فنی را داریم یا نه، ما باید این استعدادها را در خودمان فراهم کنیم که اگر این مقدمات فراهم شد، استعداد جذب تکنولوژی و دانش برتر هم فراهم ‌می شود. در حالی‌که معمولا مقدمات را رعایت نمی‌کنیم همان طور که در طرح ها یک PFC و یکFC وجود دارد، ما کمتر سراغ PFC می‌رویم و مهندسان مشاوری که PFC نویس خوبی باشند هم کم داریم. ما باید به این مورد که درکدام اقلیم وکدام بازار می‌خواهیم سرمایه گذاری کنیم بیشتر و عمیق تر توجه کنیم؛ در واقع برنامه‌ریزی برای بازارهای مواد اولیه، فروش، حمل و نقل، انرژی، محیط زیست و از این دست مسائل در طرح های‌مان چندان که لازم است دیده نمی‌شود.

آیا این موضوع به یک متولی نیاز ندارد؟

بله، معتقدم باید متولی داشته باشیم که نقشه راه صنعت فولاد را داشته باشد و تکنولوژی را لحاظ کند. ما اگر مقدمات و هماهنگی‌ها را داشته باشیم و تجانس را در صنعت فولاد ایجاد کنیم مقیاس صنعت را به دست می‌آوریم و دیگر هیچ کس بدون برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری نمی کند که بعد از دوره‌ای با شکست مواجه شود. همیشه این تصور بوده است که صنعت در مقیاس های بزرگ بهتر جواب می‌دهد در صورتی که همیشه این طور نیست زیرا با توجه به اینکه معادن متفرقه در کشور داریم ممکن است گزینه های اقتصادی برای آهن سازی در کنار معادن کوچک وجود داشته باشد. باید معدن کاران کوچک را تشویق کنیم و مستقل از شعارزدگی حرکت کنیم. باید ببینیم که در دنیا چه کاری انجام می‌دهند و بهترین گزینه‌ها را برای شرایط و موضوعات خاص پیدا کنیم. در حال حاضر زیر ساخت‌ها مناسب نیست، کاری که نقشه جامع فولاد انجام می دهد باید ارتباط شبکه ای در زنجیره فولاد ایجاد کند و خلائی که در این زنجیره وجود دارد را مشخص کند و ارتباطی شبکه ای را در صنعت فولاد کشور به وجود آورد.

به غیر از مباحث مبنایی و بنیادی که اشاره فرمودید، به نظر شما چه میزان از مشکلات حال حاضر صنعت فولاد ایران مربوط به مقوله تکنولوژی است؟

خیلی‌ها تصور می‌کنند تکنولوژی لوکس است ولی تکنولوژی لوکس گرایی نیست. بدون دلیل هم نباید سراغ تکنولوژی برویم. در دنیا می بینیم که بسیاری از شرکت ها از جمله بهلر با ماشین آلات صد سال پیش فولاد تولید می کنند ولی ماشین الات را به روز نگه داشته‌اند و در اصل در حال تزریق دانش هستند. زمانی که می‌گوییم تکنولوژی، نباید فقط بر ماشین آلات تمرکز کنیم، تکنولوژی و دانش دو امر مشترک و ترکیبی هستند. به همین خاطر هم هست که در واحدهای صنعتی پیشرفته به امر آموزش توجه کافی می‌شود. نیروی انسانی، آموزش‌های مربوط به شغل خود را می‌بیند و این تزریق دانش می‌تواند پایه و بستری برای تکنولوژی باشد. در واقع واحدهای صنعتی پیشرفته، نیازهای تکنولوژیک خود را بدون اتکاء به سرمایه به‌روز می‌کنند.

به اعتقاد من، چه در بخش فولاد و چه در سایر بخش‌های اقتصادی کشور ماشین آلات خیلی مهم است؛ به‌خصوص این‌که بخواهد با دانش فنی توام باشد. خب، ماشین آلات هزینه بالایی دارد و باید مطالعات و برنامه ریزی دقیقی در این حوزه داشته باشیم.

من فکر می کنم زیاد نباید در فولادسازی و نورد دنبال تکنولوژی جدید باشیم و باید بازدهی ماشین‌آلات موجود را با حداقل تغییرات افزایش دهیم ولی آهن‌سازی در معرض تغییر تکنولوژی است و زمانی که می‌خواهیم ارتقای سطح تکنولوژی و دانش داشته باشیم باید در آهن سازی متمرکز شویم. کنسانتره تا آهن اسفنجی، حوزه‌ایست که دانش‌ورزی سنگینی در دنیا روی آن انجام می شود. اگرچه طرح هایی مثل فاینکس هنوز مراحل نهایی آزمایشی بودن‌شان را می‌گذرانند ولی به ما این نوید را می‌دهند که به زودی وارد بازار می‌شوند. فاینکس می‌تواند بهای تمام شده تولید را کاهش دهد و در مراحل تولید در مصرف انرژی صرفه جویی کند. همچنین باید تکنولوژی‌های جدیدی را که وارد صنعت می‌شوند را رصد کنیم و قدرت جذب آنها را داشته باشیم و در انتخاب تکنولوژی باید متوجه باشیم که به دلیل وجود انرژی گاز در ایران، رویکرد آینده فولاد در مصرف گاز است و مزیت‌ زیست محیطی دارد.

چیلان: سرمایه گذاری های خارجی را چگونه می توان تشویق به انتقال تکنولوژی های روز به صنعت فولاد ایران کرد؟

بستری که در بحث فولاد برای سرمایه گذاری خارجی داریم همین است که دانش و تکنولوژی به همراه سرمایه با هم می آید و جدا ناشدنی هستند. سرمایه گذار خارجی اگر به ایران راه پیدا کند بهترین فرصت است که تکنولوژی های جدید را دریافت کنیم این فرصت خوبی است که فاینکس را تشویق به سرمایه گذاری و اجرای پلن هایش در ایران کنیم.

چیلان: آقای خلیفه سلطانی آیا تکنولوژی های فعلی که در خطوط تولید فولاد کشور فعال است از رده خارج است و آیا مشکل تکنولوژیکی صنعت فولاد ایران برجسته است؟

ما در تکنولوژی اصلا عقب نیستیم و به جز در روش کوره بلند که باید نوسازی‌هایی شود؛ روش‌های نوین و تکنولوژی‌های روز دنیا را در فولادسازی در اختیار داریم ولی طبیعی است که باید نوسازی صورت گیرد. نوسازی در صرفه‌جویی مصرف آب و انرژی باید صورت بگیرد و لازم است که واحدهای فولادسازی بزرگ بازده مقیاس شان را به طور مستمر افزایش دهند ولی زمانی‌که محصولات فولاد ایران به اقصی نقاط جهان صادر می شود نشان از این دارد که از تکنولوژی روز دنیا برخورداریم و توانایی صادراتی در این صنعت داریم.

آقای مهندس، آیا خرید دستگاه های دست دوم توسط بخش خصوصی امری رایج است؟

به نظر من نه، خب، فولاد یک صنعت گرم است. حرارت کار بالای 100 درجه است و ریسک بکارگیری ماشین آلات دست دوم زیاد است و بخش خصوصی هم دیگر تمایلی برای استفاده از این دستگاه ها ندارد.

آقای مهندس، نظر شما درباره توانمندی شرکت هایی که در حوزه ی مهندسی و ساخت فعالند چیست؟

توانمندی مهندسین ما در کنار شرکت های خارجی رشد خوبی داشته است ولی ما هنوز شرکت‌های مهندسی ایرانی نداریم که توانایی احداث یک خط تولید را از خودشان داشته باشند یا به عبارت بهتر از این شرکت ها حمایتی نشده که بتوانند در این عرصه خود را نشان دهند.

آقای خلیفه سلطانی، با توجه به ارتباطات زیادی که با شرکت های مختلف فولادی دارید، آیا اعتماد بالایی در بکارگیری شرکت های مهندس و ساخت در داخل وجود دارد؟

خب شرکت های فولادی در خیلی از پروژه ها با این شرکت ها قرارداد می بندند و هکاری دارند ولی خب این هم یک سیر دارد. شرکت های EPCکار که در فضای بخش خصوصی هستند روز به روز باید توانمندی خودشان را نشان دهند تا بتوانند ظرفیت کار داخل را بگیرند. بنابراین ضمن این‌که باید به صنعتگران داخلی فرصت داده شود تا در بخش‌هایی که می‌توانند فعالیت داشته باشند، شرکت‌های داخلی هم باید پتانسیل‌شان را روز‌به‌روز بیشتر کنند تا تحت حمایت قرار بگیرند و جایگاه خود را صنعت فولاد کشور پیدا کنند.