بی تردید برای ایجاد تحول در هر صنعت و حوزه ای ، اولین کار این است که زیر میز ساختارها و روابط  ناکارآمد بزنیم، اما بگذارید این بار قدری متفاوت تر باشیم، امروز در صنعت معدن کشور بیش از هر زمان دیگری نیاز است تا زیر ِ زمین بزنیم! در آخرین برنامه تحولی معدن و صنایع معدنی ابلاغی کشور، نشانگرهایی به عنوان  وضعیت مطلوب و چرخش های تحول آفرین تعریف شده که نخستین و مهمترین آن : « افزایش نسبت میزان استخراج مواد معدنی از کل منابع قطعی اکتشاف شده » است بر می خوریم که به تبع آن افزایش سهم معدن از تولید ناخالص داخلی کشور را هم در پی خواهد داشت. باید از مدیران ارشد و بازیگران اصلی صنعت معدن کشور پرسید ، ایران با جمعیتی معادل یک درصد جمعیت کره زمین که مالک 7 درصد از منابع معدنی دنیاست آیا توانسته این ظرفیت و تناسب را در تولید ناخالص داخلی خود بروز دهد؟ پاسخ قطعا منفی است. بر اساس آمارهای رسمی ، تمام حفاری انجام شده در ایران در طول تقریبا یک دهه گذشته برابر با فقط یک سال کشورهای توسعه یافته معدنی است. به عنوان مثال GDP ( تولید ناخالص داخلی) کشور استرالیا (مساحت 4.5 برابر و جمعیت کمتر از یک سوم ایران) در سال 2022 ، تقریبا یازده برابر ایران بوده که 10 درصد آن را تولیدات معدنی تشکیل داده که عددی بسیار قابل توجه است. بیایید تعارف را کنار بگذاریم ، اکنون برای توسعه صنعت معدن مسیری جز سرمایه گذاری در حوزه اکتشاف ، کشف و استخراج ظرفیت های موجود نداریم و بپذیریم که فعالیت های معدنی به ویژه در بخش اکتشاف ریسک بسیار بالایی دارد و این در حالی است که فعالان بازار سرمایه به دلایل مختلف از جمله عدم پایداری سیاست های کلان معدنی کشور و بی ثباتی و تغییرات مکرر قوانین مرتبط با حوزه معدنی تمایلی برای ورود به این عرصه از خود نشان نمی دهند. ما برای حرکت در مسیر برنامه تحولی معدن و صنایع معدنی باید چند پرسش را بی تعارف با خودمان مطرح کنیم و به سراغ پاسخ ها و راهکارهایش برویم.

• آیا استراتژی و نقشه راه کوتاه مدت و بلند مدت اکتشاف داریم؟
• متولی تدوین راهبردهای اکتشاف و تعیین کانی های استراتژیک بالاخره کجاست و چه کسی است؟
• آیا تولید و انتشار اطلاعات پایه در سازمان زمین شناسی به درستی انجام می گیرد؟
• وضعیت حمایت از حقوق معنوی تولیدکنندگان اطلاعات اکتشافی چه حقیقی و چه حقوقی به چه شکل است؟
• چرا انتقال دانش روز دنیا در زمینه اکتشاف و استخراج بخصوص معادن زیرزمینی صورت نگرفته است؟

پاسخ و راهکار برخی از این پرسش ها کاملا مشخص است، این که به عنوان مثال مرکز ژئوفیزیک هوابرد و اطلاعات ماهواره ای در سازمان زمین شناسی باید تقویت شود یا استانداردهای ملی برای اکتشافات عمومی و تفصیلی حتما باید به روزرسانی شود. فرسودگی اغلب دستگاه های حفاری کشور و کمبود دستکاه های قدرتمند که قادر به حفاری تا اعماق بیش از 1000 تا 1500 متر باشند نیز بر کسی پوشیده نیست. با توجه به پرسش های مطروحه و نمایان بودن برخی چالش ها و راهکارها ، بنظر می رسد، تنها مساله اصلی را باید در اراده بالادستی در توسعه صنعت معدن جستجو کرد ، اراده ای که امید است با همراهی تیم مدیریتی با تجربه و متخصصی که اکنون در حوزه صنعت معدن کشور مسوولیت را بر عهده گرفته اند ، شکل بگیرد و البته باید مجهز به دانش تخصصی  و فناوری های نوین هم باشند تا بتوانند از یک طرف زیر میز مقاوم صنعت پیر معدن بزنند و از طرفی از زیرِ زمین پرگهر این سرزمین مسیر و سهمی بیشتر در تولید بسازند. *سینا علیمحمدی / مدیر دفتر تهران شرکت سنگ آهن مرکزی ایران