خدمات مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران در ایران و خاورمیانه منحصربه‌فرد است

مجید وفایی‌فرد در گفت‌وگو با چیلان:خدمات مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران در ایران و خاورمیانه منحصربه‌فرد است

مجید وفایی‌فرد، مدیر مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران، در گفت‌وگو با چیلان امکانات قابل توجه آزمایشگاهی و پژوهشی که در این مرکز برای توسعه بخش معدن و صنایع معدنی و خدمت‌رسانی به این بخش ایجاد شده را تشریح کرد. به گفته وی این مرکز در دو سال گذشته ۱۰۰ هزار آنالیز مواد معدنی انجام داده و در هر سه بخش اکتشاف، استخراج و فرآوری مواد معدنی، فعالیت کاربردی پژوهشی و آزمایشگاهی انجام می‌دهد.

متن کامل گفت‌وگوی چیلان با مجید وفایی‌فرد، مدیر مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران، به شرح زیر است:

در آغاز گفت‌وگو، لطفا پیشینه مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران را برای مخاطبان تشریح کنید؟

مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران از نهادهای زیرمجموعه ایمیدرو و صد در صد دولتی است که با رویکرد انجام تحقیقات و پژوهش کاربردی در حوزه معدن و صنایع معدنی و فرآوری مواد معدنی، مشغول فعالیت و خدمت‌رسانی است. طرح ایجاد مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران یکی از طرح‌هایی بود که از دهه شصت مقدمات اجرایی و راه‌اندازی آن شروع شد. چون احداث و تجهیز مجموعه آزمایشگاه‌ها و سوله‌ها و خرید تجهیزات یک پروسه زمان‌بر و دشوار بود، نهایتا در سال ۸۴ اولین آزمایشگاه بخش آنالیز و شیمی و در سال ۸۶ بخش پایلوت راه اندازی شد. عملا نزدیک به پانزده سال است که مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران، خدمات تخصصی در بخش آزمایش‌های آنالیز مواد معدنی، آزمایش‌های فرآوری، محیط‌زیست و پایلوتِ فرآوری و کاربری ساخت و تجهیزات ارائه می‌دهد. این مرکز با داشتن ۴ واحد آزمایشگاهیِ شیمی، کانی‌شناسی،کانه‌آرایی و محیط زیست و ایمنی و بهداشت حرفه‌ای و یک واحد نیمه‌صنعتی با ظرفیت ۲ تن در ساعت، در زمینی به مساحت ۱۰ هکتار در شهرستان هشتگرد احداث و واقع شده است.

در حال حاضر، مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران حدود ۱۲۰ نفر پرسنل در زمینه‌های فنی و مهندسی و رشته‌های فناوری، شیمی، محیط زیست، مکانیک، برق و غیره دارد که به لحاظ نسبی، تحصیلات نیروهای این مرکز نسبت به سایر نهادهای زیرمجموعه بالاتر است.

خدمات ارائه‌شده توسط مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران را تشریح کنید؟

معدن به طور کلی سه بخش اصلی دارد: اکتشاف، استخراج و فرآوری. بخش آزمایشگاهی مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران در هر سه بخش موثر است.در بخش اکتشاف، این مرکز در حوزه آنالیز مواد معدنی بسیار موثر است که از نیازهای اصلی پهنه‌های اکتشافی ایمیدرو است که از زمان آقای دکتر کرباسیان استارت کار بر روی این پهنه‌ها زده شد و در زمان آقای دکتر غریب‌پور نیز این امر که یکی از رسالت‌های بزرگ ایمیدرو است، ادامه یافت. عمده فعالیت‌های آنالیز مواد معدنی این پهنه‌های اکتشافی در مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران انجام می‌شود به‌طوری که در دوسال گذشته که بنده مدیر این مرکز بوده‌ام حدود ۱۰۰ هزار آنالیز مواد معدنی انجام داده‌ایم. شناسایی مواد معدنی در محل اکتشاف نیاز به دستگاه آنالیز دارد که مرکز، این آزمایشات را انجام می‌دهد.

در بخش استخراج و مخصوصا بخش فرآوری نیز هر اقدامی نیاز به مطالعات فرآوری در مقیاس‌های آزمایشگاهی و پایلوت دارد. برای احداث هر کارخانه‌ای باید امکان‌پذیری و امکان‌سنجی فرآوری انجام شود تا مشخص شود امکان فرآوری ماده معدنی وجود دارد یا خیر و شرایط بهینه فرآوری ماده معدنی تعیین شود. مجموعه این مطالعات از آزمایشگاه تا پایلوت، در مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران وجود دارد و ما هم به بخش خصوصی و هم دولتی در این حوزه‌ها خدمت‌رسانی می‌کنیم.

آیا این مرکز علاوه بر اینکه کلیه نیازهای تحقیقاتی و آزمایشگاهی مجموعه ایمیدرو را تامین می‌کند، به شرکت‌های بزرگ بخش معدن و صنایع معدنی هم خدمات ارائه می‌دهد؟

بله، سیستم آزمایشگاهی ما کاملا آنلاین است و اخیرا هم به روزرسانی شده است. مشتریان می‌توانند نمونه‌هایشان را برای آنالیز و انجام آزمایش‌های فرآوری برای ما ارسال کنند. ما نهایتاً آزمایشات را انجام می‌دهیم و گزارش‌ها را تهیه و برای مشتریان ارسال می‌کنیم.

ما این آمادگی را داریم که هم در بخش پژوهش‌های کاربردی فرآیند‌های فرآوری و هم در بحث توسعه فناوری مرتبط با معدن و صنایع معدنی، خدمت‌رسانی کنیم. بحث عارضه‌یابی خطوط فرآوری که ما از امکانات آزمایشگاهی و تیم تخصصی خودمان و ظرفیت‌های دانشگاهی استفاده می‌کنیم، بحث مهمی است. خطوط فرآوری که موجود است، باید استاندارد و بهینه‌سازی شود که این خطوط به ظرفیت‌های اسمی خود برسند.

دستاوردهای مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران را چگونه تشریح می‌کنید؟

این دستاوردها بسیار زیاد بوده است. دستاوردهای ما عمدتا پژوهشی و فناورانه است. خدمات تخصصی که ما ارائه می‌دهیم در کشور منحصر به فرد است و حتی برخی از خدمات و تجهیزات این مرکز در خاورمیانه هم نظیر ندارد.

در آنالیز و در بخش‌ اکتشاف، آزمایشات فرآوری، عارضه‌یابی و شناخت جزئیات کانی‌ها مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران، پیشرفته‌ترین خدمات را ارائه می‌دهد. دستگاه‌هایی که توسط این مرکز به‌کار گرفته می‌شود، بسیار گران قیمت هستند و تجهیزات بسیار خوبی از گذشته در این مرکز تأمین شده است.

مرکز در طرح‌های خود از پتانسیل دانشگاه‌ها استفاده می‌کند تا با استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها و اساتید عضو هیات علمی دانشگاه‌ها در طرح‌های پژوهشی، خدمات کامل‌تر و پیشرفته‌تری ارائه شود. طرح تیکنر خمیری که در سال گذشته به عنوان طرح برتر پژوهشی وزارت علوم معرفی شد، کار مشترک ما با دانشگاه تهران بود. ما یک طرح برتر در وزارت صمت داشتیم و در حال حاضر هم طرحی در معدن زرشوران با همکاری دانشگاه‌ها در دست انجام داریم.

طرح ممیزی آب در واحد‌های تابعه ایمیدرو با همکاری بخش خصوصی در حال انجام است و در بخش فرآوری زغال هم چند طرح پژوهشی در دست انجام است که مرکز با امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و با همکاری نیروهای دانشگاهی آن‌ها را انجام می‌دهد.

مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران به جز ایمیدرو با انجمن فولاد هم یک تفاهم نامه خیلی خوب دارد که در اواخر سال ۹۷ این تفاهم‌نامه امضا شد و در ادامه به سه قرارداد بزرگ تبدیل شد. با شرکت فولاد مبارکه یک کار پژوهشی خیلی خوب در حوزه باطله‌ها و سرباره‌های فولاد در دست اجراست. ما با انجمن فولاد و با واحد‌های فولادی، پروژه‌هایی در بخش زیست محیطی و فرآوری شروع کرده‌ایم و تمایل داریم که این همکاری‌ها ادامه یابد. استراتژی این مرکز و آقای دکتر غریب‌پور به عنوان رئیس هیات عامل ایمیدرو این بوده است که امکانات و تحقیقات جهادی مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران که از دهه شصت ایجاد شده، نباید صرفا برای ایمیدرو باشد و این آمادگی را داریم که خدمات تخصصی آزمایشگاها، پایلوت و کارگاه‌ها را در خدمت توسعه فناوری در حوزه معدن و صنایع معدنی و به خصوص بخش فولاد قرار دهیم.

آیا تحریم‌ها بر روی فعالیت‌های مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران تاثیری داشته است؟

بله به هر حال بخش صنایع های‌تِک و بحث پژوهش، نسبت به صنایع کلاسیک و ساده‌تر، تأثیرپذیری بیشتری دارد. ما برای تامین قطعات مشکلاتی داشتیم چون برخی از تجهیزات مرکز ساخت کشور‌های خاص است. با توجه به اینکه برخی از این تجهیزات بیش از پانزده سال است که کار می‌کند تامین آن‌ها خیلی سخت و زمان‌بر است.

خوشبختانه ایمیدرو بودجه‌ای مصوب کرده است که ما یک سری از این اقلام را تامین کنیم ولی تامین این‌ها، چون جنبه های‌تک دارند، بسیار دشوار است.

اما نکته مثبت ماجرا این است که در شرایط تحریم هم کارهای خوبی انجام داده‌ایم و در بخش معدن و صنایع معدنی این آمادگی را داریم که در حوزه بومی‌سازی به صنایع فولادی، مس و صنایع معدنی، کمک کنیم. ما یک سری تجهیزات را می‌توانیم مهندسی معکوس کنیم، مثل نمونه تجهیز تیکنر خمیری که به آن اشاره شدکه در مرکز ساخته شده است.