باید زیرِ زمین بزنیم

بی تردید برای ایجاد تحول در هر صنعت و حوزه ای ، اولین کار این است که زیر میز ساختارها و روابط ناکارآمد بزنیم، اما بگذارید این بار قدری متفاوت تر باشیم، امروز در صنعت معدن کشور بیش از هر زمان دیگری نیاز است تا زیر ِ زمین بزنیم!

سینا علیمحمدی / مدیر دفتر تهران شرکت سنگ آهن مرکزی ایران

در آخرین برنامه تحولی معدن و صنایع معدنی ابلاغی کشور، نشانگرهایی به عنوان وضعیت مطلوب و چرخش های تحول آفرین تعریف شده که نخستین و مهمترین آن : « افزایش نسبت میزان استخراج مواد معدنی از کل منابع قطعی اکتشاف شده » است بر می خوریم که به تبع آن افزایش سهم معدن از تولید ناخالص داخلی کشور را هم در پی خواهد داشت.

باید از مدیران ارشد و بازیگران اصلی صنعت معدن کشور پرسید ، ایران با جمعیتی معادل یک درصد جمعیت کره زمین که مالک ۷ درصد از منابع معدنی دنیاست آیا توانسته این ظرفیت و تناسب را در تولید ناخالص داخلی خود بروز دهد؟ پاسخ قطعا منفی است.

بر اساس آمارهای رسمی ، تمام حفاری انجام شده در ایران در طول تقریبا یک دهه گذشته برابر با فقط یک سال کشورهای توسعه یافته معدنی است. به عنوان مثال GDP ( تولید ناخالص داخلی) کشور استرالیا (مساحت ۴.۵ برابر و جمعیت کمتر از یک سوم ایران) در سال ۲۰۲۲ ، تقریبا یازده برابر ایران بوده که ۱۰ درصد آن را تولیدات معدنی تشکیل داده که عددی بسیار قابل توجه است.

بیایید تعارف را کنار بگذاریم ، اکنون برای توسعه صنعت معدن مسیری جز سرمایه گذاری در حوزه اکتشاف ، کشف و استخراج ظرفیت های موجود نداریم و بپذیریم که فعالیت های معدنی به ویژه در بخش اکتشاف ریسک بسیار بالایی دارد و این در حالی است که فعالان بازار سرمایه به دلایل مختلف از جمله عدم پایداری سیاست های کلان معدنی کشور و بی ثباتی و تغییرات مکرر قوانین مرتبط با حوزه معدنی تمایلی برای ورود به این عرصه از خود نشان نمی دهند.

ما برای حرکت در مسیر برنامه تحولی معدن و صنایع معدنی باید چند پرسش را بی تعارف با خودمان مطرح کنیم و به سراغ پاسخ ها و راهکارهایش برویم.

آیا استراتژی و نقشه راه کوتاه مدت و بلند مدت اکتشاف داریم؟
متولی تدوین راهبردهای اکتشاف و تعیین کانی های استراتژیک بالاخره کجاست و چه کسی است؟
آیا تولید و انتشار اطلاعات پایه در سازمان زمین شناسی به درستی انجام می گیرد؟
وضعیت حمایت از حقوق معنوی تولیدکنندگان اطلاعات اکتشافی چه حقیقی و چه حقوقی به چه شکل است؟
چرا انتقال دانش روز دنیا در زمینه اکتشاف و استخراج بخصوص معادن زیرزمینی صورت نگرفته است؟

پاسخ و راهکار برخی از این پرسش ها کاملا مشخص است، این که به عنوان مثال مرکز ژئوفیزیک هوابرد و اطلاعات ماهواره ای در سازمان زمین شناسی باید تقویت شود یا استانداردهای ملی برای اکتشافات عمومی و تفصیلی حتما باید به روزرسانی شود.

فرسودگی اغلب دستگاه های حفاری کشور و کمبود دستکاه های قدرتمند که قادر به حفاری تا اعماق بیش از ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ متر باشند نیز بر کسی پوشیده نیست.

با توجه به پرسش های مطروحه و نمایان بودن برخی چالش ها و راهکارها ، بنظر می رسد، تنها مساله اصلی را باید در اراده بالادستی در توسعه صنعت معدن جستجو کرد ، اراده ای که امید است با همراهی تیم مدیریتی با تجربه و متخصصی که اکنون در حوزه صنعت معدن کشور مسوولیت را بر عهده گرفته اند ، شکل بگیرد و البته باید مجهز به دانش تخصصی و فناوری های نوین هم باشند تا بتوانند از یک طرف زیر میز مقاوم صنعت پیر معدن بزنند و از طرفی از زیرِ زمین پرگهر این سرزمین مسیر و سهمی بیشتر در تولید بسازند.

*سینا علیمحمدی / مدیر دفتر تهران شرکت سنگ آهن مرکزی ایران