توسعه ۱۳.۵ میلیون تنی فولاد خوزستان؛ امکانات و محدودیت‌ها/ یادداشتی از تقی ممتازان

تقی ممتازان، کارشناس بازار و صنعت فولاد، طی یادداشتی که نسخه‌ای از آن در اختیار چیلان قرار گرفته است امکانات و محدودیت‌های شرکت فولاد خوزستان برای دستیابی به هدف تولید ۱۳.۵ میلیون تن فولاد در افق سال ۱۴۰۴ را بررسی کرد. ممتازان استدلال می‌کند که فولاد خوزستان سه روش افزایش ظرفیت، ایجاد ظرفیت جدید و خرید ظرفیت را برای تحقق هدف بزرگ خود، پیش رو دارد.

متن کامل یادداشت تقی ممتازان به شرح زیر است:

با اعلام و هدف‌گذاری جدید جناب مهندس امین ابراهیمی در اولین روزهای مدیریت بر شرکت معظم فولاد خوزستان برای دستیابی به تولید ۱۳.۵ میلیون تن تا افق ۱۴۰۴، بنظر می‌رسد این شرکت وارد مرحله جدیدی از حیات صنعتی خود خواهد شد.

اما آیا اعلام برنامه ریزی شده بوده و برای تحقق آن در فولاد خوزستان استراتژی خاصی تعریف شده است؟ آخرین اطلاعات از پروژه‌های جاری و آینده تا افق ۱۴۰۴ در مطلب منتشر شده از معاونت برنامه ریزی و توسعه فولاد خوزستان مرداد ماه سال گذشته بیان شده بود آنجا که عنوان کردند: همانگونه که مستحضرید شرکت فولاد خوزستان از سال ۱۳۷۵ تا پایان سال ۱۳۹۵ سه فاز توسعه خود را به اتمام رسانده است و ظرفیت اولیه خود را از ۱٫۵ میلیون تن در سال به ظرفیت ۳٫۷ میلیون تن در پایان سال ۱۳۹۵ رسانده است.خرم‌نیا خاطرنشان کرد: از ابتدای سال ۱۳۹۶ فاز چهارم توسعه ظرفیت تا افق ۱۴۰۴ گروه فولادخوزستان برای دستیابی به ظرفیت ۶ میلیون تن پایدار در کل زنجیره ارزش فولاد از سنگ تا محصول نهایی برنامه‌ریزی شده و در حال اجرا است و در حال حاضر ظرفیت فعال ایجاد شده بیش از ۳٫۸ میلیون تن است. خرم‌نیا مطرح کرد در حال حاضر به منظور حفظ سهم بازار و توسعه بازار‌های هدف و جایگزینی تکنولوژی، شرکت فولاد خوزستان اقدام به تعریف و اجرای طرح پکیج اسلب جایگزین در سال جدید کرده که قرارداد آن بصورت EPCF در حال انعقاد است. وی عنوان کرد: این طرح شامل پروژه‌های ماشین ریخته‌گری اسلب عریض، LF، VOD و یوتیلیتی‌های مربوطه است که پس از اجرا به نتایجی نظیر ایجاد ظرفیت جدید سالیانه ۱٫۲ میلیون تن اسلب عریض جهت ایجاد امکان عملیات جایگزینی، بهینه سازی و افزایش ظرفیت ماشین‌های ریخته‌گری موجود منجر خواهد شد.

با توجه به محدودیت‌های موجود اعم از ذخایر سنگ آهن در دسترس وبرنامه‌های توسعه استخراج در کشور و عدم اطمینان در تامین مواد اولیه ازظرفیت موجود در زنجیره فولاد، کمبود منابع سرمایه گذاری، توسعه ناکافی ساختارهای زیربنایی مانند ریل و جاده، انرژی و آب بنظر می‌رسد خبر توسعه ۱۳.۵ میلیون تنی تا افق ۱۴۰۴ و متعاقبا تشریح نقشه راه رسیدن به این هدف جذابیت کافی برای پرداختن به ابعاد آن را خواهد داشت. در آن مطلب معاونت برنامه ریزی و توسعه فولاد خوزستان به این مطلب نیز اشاره داشتند که: حجم بالای سرمایه‌گذاری مورد نیاز جهت اجرای طرح‌های توسعه‌ای از یک سو و اعمال تحریم‌های ظالمانه و عدم امکان جذب و انتقال برخی از تکنولوژی‌های مهم و جدید از سوی دیگر و همچنین برخی از قوانین داخلی که مشکلاتی را در ثبت سفارش بخش تامین خارجی پروژه‌ها به وجود می‌آورد، از چالش‌های اصلی اجرای طرح‌های توسعه هستند.

تاکنون در اسناد اعلامی فولاد خوزستان افزایش ظرفیتی بجز ۸۰۰ هزارتن پروژه فولاد شادگان و ۱.۲ میلیون تن اسلب عریض ظرفیت جدیدی تعریف و تصویب نشده است لذا می‌توان دستیابی به ظرفیت ۱۳.۵ میلیون تن تا افق ۱۴۰۴ را بلند پروازانه تلقی کرد و باید منتظر بود که اطلاعات و استراتژی رسیدن به آن اعلام گردد. اما بطور کلی و جهت برآوردی از امکانات این شرکت برای تحقق این هدف بهتر است روش‌های محتمل دستیابی به ظرفیت‌های جدید تولیدی فولاد خوزستان را مرور کنیم. اصولا سه روش برای ارتقای ظرفیت متصور است:

افزایش ظرفیت: از طریق ارتقای تکنولوژیک و تجهیز ظرفیت فعلی نصب شده برای دستیابی به رکورد تولید بالاتر. در فولاد خوزستان افزایش ظرفیت تجهیزات نصب شده قبلا در سه فاز انجام شده و بنظر نمی‌رسد تجهیزات فعلی گنجایش افزایش مجدد را داشته باشند.
ایجاد ظرفیت جدید: از طریق احداث کارخانه و ماشین جدید. برای ایجاد ظرفیت جدید نیز با یک حساب سرانگشتی تامین مبلغی حدود ۱.۴ میلیارد یورو برای ۷ میلیون تن ظرفیت جدید امری نیست که بسهولت قابل تصور باشد.
خرید ظرفیت: از طریق مالکیت ظرفیت‌های نصب شده و تحت مالکیت غیر. اما مالکیت ظرفیت‌های نصب شده یا تملک مدیریتی آنها محتمل‌ترین گزینه برای دستیابی به عدد اعلام شده بنظر می‌رسد. اما کدام ظرفیت و کارخانه‌ها احتمالا می‌توانند هدف این برنامه در استان خوزستان قرارگیرند؟ اجازه بدهید ظرفیت‌های در دسترس را برسی مختصری نماییم.
شرکت فولاد اکسین با ۱ میلیون تن تولید طبق سند چشم انداز تا ۱۴۰۴. سال هاست که فولاد خوزستان بدنبال تملک همسایه دیوار به دیوار خود برای تکمیل زنجیره تولید است ولی حریف قدری چون فولاد مبارکه با تمکن مالی فوق العاده و لابی قدرتمند خود تاکنون مانع این امر شده است.
فولاد کاوه اروند بنیاد مستضعفان( بلحاظ موقعیت عالی و زمین ۲۸۰ هکتاری برای توسعه‌های بعدی) که هم اکنون ۶۰۰ هزارتن ظرفیت نصب شده دارد. فولاد خوزستان با انگیزه توسعه به سمت جنوب و آبهای آزاد در چند سال مذاکره با بنیاد مستضعفان تاکنون نتوانسته آنها را به کاهش مالکیت ۴۹ درصدی سهام فولاد کاوه اروند قانع سازد لذا توسعه فولاد خوزستان در آن جهت نیز هنوزمحقق نشده است.
فولاد جهان آرا اروند. با ظرفیت اسمی ۳ میلیون تن که هنوز مراحل نصب را طی میکند و ۲۷۰ هکتار زمین در اختیار دارد. ستاد اجرایی هنوز برنامه‌ای برای فروش این گوهر ارزشمند خود ندارد و اشاره به آن فقط در حد یک گزینه احتمالی خواهد بود.
گروه ملی صنعتی فولاد ایران با ظرفیت تولید ۱.۵ میلیون تن محصولات طویل در سال. قبلا یک مرتبه ادغام در فولاد خوزستان را تجربه کرده و خاطره خوشی از آن در ذهن پرسنل و سهامداران نیست و درگیر شدن در مشکلات این کارخانه نیز شاید انتخاب درستی برای فولاد خوزستان نباشد هرچند آرزو میکنم این مشکلات روزی پایان یابد.
شرکت فولاد کاویان با ظرفیت تولید اسمی حدود یک میلیون تن ورق در سال. که کاملا در اختیار بخش خصوصی است و در مرحله قبلی ادغام شرکت‌ها نیز فولاد خوزستان این تحفه اهدایی وزارتخانه وقت را پس فرستاد و تملک مجدد آن کمی دور از ذهن می‌نماید.

برای خرید ظرفیت کارخانجات دیگری مانند شرکت نورد و لوله اهواز، روهینای جنوب در دزفول و چندین کارخانه کوچک دیگر هم در استان وجود دارد ولی بحث آنها کمتر محتمل می‌باشد.

در خارج استان اما ظرفیت‌های بیشتری می‌تواند مورد مطالعه قرار بگیرد اما چنانچه فولاد خوزستان بخواهد افزایش سهم استانی را مد نظر قرار دهد بهتر است به همین موارد بسنده کنیم.

با توجه به این خلاصه باید منتظر اعلام رسمی شرکت فولاد خوزستان بمانیم تا ابعاد این استراتژی کاملا مشخص گردد هرچند اصلاح این هدفگذاری به افزایش سهم استان خوزستان به ظرفیت ۱۳.۵ میلیون تن نیز منطقی نیست چون نه تنها همین الان مجموع ظرفیت استان در همین محدوده قرار دارد بلکه هر شرکتی باید برنامه توسعه خود را اعلام و دنبال نماید.