چالش گاز در زنجیره فولاد از نگاه ۱۱ تن از مدیران صنعت فولاد، وزارت صمت و نمایندگان مجلس

تبعات قطع گاز صنایع فولاد و راه‌کارهای رفع چالش گازچالش گاز در زنجیره فولاد از نگاه ۱۱ تن از مدیران صنعت فولاد، وزارت صمت و نمایندگان مجلس

چالش تأمین گاز به مهم‌ترین مسئله زنجیره فولاد در شرایط فعلی تبدیل شده است. برای بررسی ابعاد این چالش، چیلان به گفت‌وگو با یازده تن از مدیران صنعت فولاد، وزارت صمت و نمایندگان مجلس پرداخت که در ادامه چکیده نظرات آنان از نگاه شما می‌گذرد.

بهادر احرامیان، عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران:

دولت می‌تواند برای ورود شرکت‌های بخش خصوصی به حوزه استخراج و تولید گاز از قانون معادن استفاده کند؛ بدین‌ترتیب که مخازن گازی را در اختیار بخش خصوصی قرار دهد و در عوض بهره مالکانه و حقوق دولتی دریافت کند. در صورت ایجاد فضایی مناسب مانند بخش معدن، امکان تکرار حرکت توسعه‌ای موفقی که در بخش سنگ آهن، مس و غیره توسط بخش خصوصی صورت گرفت، به راحتی در بخش گاز کشور نیز وجود خواهد داشت.

تشدید غیرمنتظره محدودیت‌های برق و گاز در سال جاری، مدیران زنجیره فولاد کشور را با چالشی غیرمعمول در مقایسه با تمامی چالش‌های قبلی که تا کنون پشت سر گذاشته‌اند، مواجه کرده است. کارخانجات کشور در سال جاری نزدیک به ۸۰ روز با نوعی از محدودیت برق مواجه بوده‌اند و در مورد محدودیت گاز طبیعی در فصل سرما انتظار می‌رود که این محدودیت‌ها از بخش برق شدیدتر باشد.

در برآوردی محافظه‌کارانه و در صورت عدم چاره‌اندیشی توسط ذینفعان، جمع محدودیت‌های گاز و برق، ۴ الی ۵ ماه از کل سال که معادل ۲۵ درصد ظرفیت تولید سالانه است را اتلاف خواهد کرد و ارزش افزوده‌ای که حداقل معادل ۱۰ میلیارد دلار در سال است را از بین خواهد برد.

امین ابراهیمی مدیرعامل فولاد خوزستان:

چالش محدودیت مصرف گاز و برق به جدی‌ترین مشکل شرکت‌های فولادی تبدیل شده است و این چالش‌، ضررهای زیادی را به شرکت‌ها تحمل کرده است. کمبود گاز هم از منظر سوخت نیروگاه‌ها و تأمین برق واحدهای فولادی و هم از نظر ایجاد چالش در تأمین خوراک واحدهای احیاء مستقیم، به شرکت‌ها آسیب وارد می‌کند.

گاز از دو منظر برای شرکت‌های زنجیره فولاد، اهمیت دارد. نخست، مصرف گاز به‌عنوان سوخت در نیروگاه‌ها است. کسری گاز و قطعی گاز نیروگاه‌ها باعث کاهش تولید برق کشور می‌شود و در زمستان سال گذشته، به همین دلیل شرکت‌های فولادی با محدودیت مصرف برق روبرو شدند.

علاوه بر این، گاز خوراک واحدهای احیاء مستقیم است و کمبود گاز به‌عنوان خوراک در این واحدها باعث کاهش تولید آهن اسفنجی می‌شود. کاهش تولید آهن اسفنجی نیز کاهش تولید فولاد در کشور را درپی خواهد داشت. سال جاری، با توجه به محدودیت‌های اعمال‌شده در مصرف گاز در حوزه تولید آهن اسفنجی، با مشکلات جدی مواجه خواهیم بود. از هم‌اکنون به‌صورت زودهنگام، محدودیت ۳۰ درصدی مصرف گاز به فولاد خوزستان اعلام شده است.

زمانی گاز یک مزیت رقابتی در کشور بود. امیدوارم در طرح‌های توسعه‌ای که دولت در نظر می‌گیرد، موضوع تامین گاز را به عنوان یک چالش لحاظ کند چرا که اکنون گاز دیگر یک مزیت رقابتی در کشور نیست.

مهندس علی محمدی مدیرعامل شرکت آهن و فولاد ارفع:

با توجه به اهمیت گاز در تولید آهن اسفنجی و اینکه رشد صنعت فولاد کشور مبتنی بر تولید آهن اسفنجی بوده است، چالش کمبود گاز، تأثیر منفی شدیدی بر صنعت فولاد ایران خواهد داشت.

بدلیل وجود منابع گاز فراوان در کشور و برخورداری از این مزیت نسبی، حرکت صنعت فولاد کشور در دهه های گذشته بسمت استفاده از آهن اسفنجی به عنوان خوراک اصلی تولید فولاد رفته است که جایگاه ایران به عنوان دومین تولید کننده آهن اسفنجی جهان موید این سیاست می‌باشد. از حدود ۱۰۴ میلیون تن آهن اسفنجی تولید شده در سال ۲۰۲۰، کشور هند و ایران بیش از ۵۰ درصد تولید آهن اسفنجی جهان را به خود اختصاص دادند. این سیاست باعث افزایش تاثیرپذیری صنایع فولاد از محدودیت‌های گاز شده است.

از دو منظر چالش کمبود گاز باعث کاهش تولید و آسیب به صنعت فولاد خواهد شد؛ اول اینکه کمبود گاز می‌تواند منجر به کاهش تولید آهن اسفنجی به عنوان بخشی که بیشترین مصرف گاز را در صنعت فولاد به‌خود اختصاص می‌دهد شود و دوم اینکه با توجه به سهم گاز در تولید برق کشور که بالای ۹۰ درصد می‌باشد، کمبود گاز در نهایت منجر به کمبود تولید برق شود که در این میان باز هم صنعت فولاد مانند تابستان سال جاری متضرر خواهد شد.

حسین بختیاری معاون فروش مجتمع فولاد خراسان:

در حال حاضر چالش عمده فولادسازان بحث زیرساخت‌های انرژی شامل گاز و برق است. متأسفانه حدوداً از اواسط آذر برای مصرف گاز فولاد خراسان محدودیت‌هایی ایجاد شد و حتی در برخی روزها گاز این مجتمع فولادی قطع شد و این نگرانی وجود دارد که چالش گاز مانع از این شود که برنامه تولید خود در سال جاری را محقق سازیم.

قطعی گاز فولادسازان کاهش یا توقف تولید را درپی خواهد داشت و ممکن است قطعی گاز حتی کاهش تولید برق در کشور را نیز به دنبال داشته باشد. در کل، می‌توان گفت قطعی گاز برای زنجیره فولاد به مراتب سخت‌تر از قطعی برق است.

با قطعی گاز هم واحدهای احیا و هم واحدهای تولید انرژی برق با مشکل مواجه می‌شوند. صحبت‌هایی شده است که با مشارکت فولادسازان و پتروشیمی‌ها خرید گاز از ترکمنستان انجام شود. طرح خرید گاز از ترکمنستان طرح خوبی است ولی هنوز در مراحل اولیه قرار دارد و اجرایی نشده است؛ اگر این طرح عملیاتی شود هم مشکلات فولادسازان و هم پتروشیمی‌ها که نسبت به قطعی گاز نگرانی دارند، مرتفع می‌شود.

سیف‌الله امیری مدیرکل دفتر صنایع معدنی وزارت صمت:

برای مدیریت محدودیت مصرف گاز در زمستان، جلسات متعددی با شرکت ملی گاز و وزارت نفت برگزار کرده‌ایم و به‌دنبال این هستیم که کمترین آسیب به شرکت‌های فولادی وارد شود. وزیر صمت نیز شخصاً پیگیر این موضوع هستند.

ما از وزارت نیرو و وزارت برق خواسته‌ایم که اجازه دهند برنامه محدودیت‌های احتمالی مصرف برق و گاز را وزارت صمت با همکاری تولیدکنندگان و انجمن‌های تخصصی ارائه دهد. چون وزارت صمت، تولید و صنایع را کاملاً می‌شناسد و با شرایط تولید آنان آشنایی کامل دارد و می‌تواند برنامه‌ای ارائه دهد که کمترین آسیب به تولید صنایع وارد شود.

دکتر سیدابوتراب فاضل مدیرعامل هلدینگ صنایع و معادن غدیر:

کمبود گاز چالشی جدی برای صنعت فولاد ایران است. تامین گاز یک مسأله حاکمیتی است و برای حفظ جایگاه صنعت فولاد ایران دولت باید با تمام توان، زمینه تامین گاز زنجیره فولاد کشور را فراهم سازد. همزمان شرکت‌های فولادی می‌توانند یک کنسرسیوم در زمینه تامین گاز راه‌اندازی کنند و یا از طریق واردات یا افزایش تولید داخلی گاز، در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند.

به این خاطر ما در کشور به سمت افزایش تولید آهن اسفنجی حرکت کردیم و به دومین تولیدکننده بزرگ آهن اسفنجی در دنیا پس از هند تبدیل شدیم که گاز یک مزیت رقابتی در کشور است.

تأمین پایدار گاز در کشور هم‌اکنون به یک چالش تبدیل شده و این چالش باید با مدیریت صحیح رفع شود. ایران به دهمین تولیدکننده بزرگ فولاد در جهان تبدیل شده و دلیل این امر نیز دسترسی مناسب به انرژی بوده است.

دکتر عزیز قنواتی رئیس هیئت مدیره فولاد امیرکبیر کاشان:

به دست آوردن بازار مستمر و واقعی صادراتی، کار بسیار دشواری است که شرکت‌های فولادی به خوبی این کار را انجام داده‌اند. در حال حاضر، چالش تأمین انرژی و موضوع محدودیت مصرف گاز به مشکل اصلی صنعت فولاد تبدیل شده و حتی ممکن است شرکت‌های فولادی به دلیل کاهش تولید، بازارهای صادراتی را که به دشواری به دست آورده‌اند، از دست بدهند.

صنعت فولاد بعد از صنعت نفت بزرگ‌ترین نقش را در اقتصاد ملی دارد و نباید به اتکاء به آمارهای نادرست، تامین پایدار گاز و برق این صنعت دچار اختلال شود. صنعت فولاد در هر کشوری نقشی اساسی در خودکفایی، ایجاد اشتغال پایدار، رشد اقتصادی و اقتدار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دارد و در تصمیم‌گیری‌ها حتما باید نگاه کارشناسی لحاظ شود.

دکتر علی امرایی مدیرعامل شرکت صنایع معدنی فولاد سنگان:

چالش محدودیت مصرف گاز، یک چالش اساسی برای شرکت‌های زنجیره فولاد است و قطع گاز شرکت‌ها را زمین‌گیر می‌‌کند. برای رفع این چالش، شرکت‌های فولادی می‌توانند در احداث پالایشگاه‌های گازی سرمایه‌گذاری کنند.

چالش تأمین گاز یک چالش اساسی برای شرکت‌های زنجیره فولاد است و این چالش، تداوم و رشد تولید فولاد و توسعه این صنعت را با مانع مواجه ساخته است. در حالی زنجیره فولاد و برخی صنایع دیگر مشمول محدودیت‌های مصرف گاز شده‌اند که در مجموع، مصرف گاز صنایع در کشور، سهم بالایی از کل مصرف گاز در کشور ندارد.

دکتر عزت‌الله اکبری تالارپشتی رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی:

قطعی گاز و برق در حال حاضر مهم‌ترین نگرانی تولیدکنندگان فولاد در کشور است. چالشی که در زمینه تأمین انرژی صنایع وجود دارد، حاصل عملکرد بسیار ضعیف دولت قبلی است و با انگیزه بسیار بالای دولت جدید و عملکرد قوی آن، این چالش رفع خواهد شد.

کمیسیون صنایع و معادن مجلس با جدیت تمام، موضوع کمبود انرژی را دنبال می‌کند. جلسه‌ای اخیراً در این کمیسیون با وزیر محترم نیرو و مدیرعامل شرکت ملی گاز داشتیم. وزیر نیرو در این جلسه در مورد راه‌کارهای رفع قطعی برق توضیحات خوبی دادند و وعده دادند که مشکل برق حل خواهد شد. به همین ترتیب، مدیرعامل شرکت ملی گاز نیز قول دادند که مشکلات مربوط با کسری گاز با روش‌های مختلف حل خواهد شد.

غلامرضا خلیقی مدیرعامل شرکت فولاد غرب آسیا:

بر اساس شعار سال قرار بود از تولید مانع‌زدایی صورت گیرد و تولید «روان» شود و رونق بگیرد، اما متأسفانه شاهد موانع جدیدی هستیم. از ابتدای آذرماه تأمین گاز فولاد غرب آسیا محدود شده و به ۵۰ درصد دیماند مصرفی کاهش یافته است که این موانع کاهش تولید را درپی خواهد داشت.

بحران کمبود انرژی باهث تحمیل ضرر و زیان به شرکت‌ها و کاهش تولید می‌شود. اما تنها شرکت‌ها از بابت بحران انرژی، متضرر نمی‌شوند. شرکت فولاد غرب آسیا در سه ماهه نخست امسال که این موانع وجود نداشت، ۵۰ هزار میلیارد تومان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کرد اما محدودیت‌های مصرف برق در سه ماهه دوم امسال و کاهش تولید باعث شد تا این شرکت ۲۵ میلیارد تومان مالیات در فصل تابستان پرداخت کند. پس دولت نیز از این بحران متضرر می‌شود.

مهندس اسدالله فرشاد عضو هیئت مدیره انجمن فولاد:

سهم کل زنجیره فولاد از مصرف گاز کشور حدود ۷ درصد است. درخواستی که از مسئولین وزارت نفت و صمت داریم این است که در اعمال محدودیت‌های مصرف گاز، انصاف و عدالت رعایت شود و بار محدودیت‌ها بر دوش یک صنعت خاص نباشد. اعمال محدودیت‌ها باید به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده و هدفمند باشد تا در شرایط اضطراری کمبود گاز، کمترین آسیب به صنایع و اقتصاد کشور وارد شود.

ما در مذاکرات خود با مسئولان وزارت نفت و وزارت صمت تأکید داشته‌ایم که اگر به هر دلیلی قرار است محدودیت مصرف گاز به صنعت آهن و فولاد تحمیل شود، تولیدکنندگان زنجیره فولاد اولاً در این‌باره باید توجیه شوند و ثانیاً اعمال محدودیت‌ها باید به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده باشد. نباید به‌صورت ناگهانی و یک‌باره از شرکت‌ها درخواست شود تا مصرف گاز خود را شدیداً کاهش دهند.

***

گفتنی است برای بحث و تبادل نظر در خصوص مشکل کسری گاز و ترسیم چشم‌انداز تأمین گاز صنایع معدنی و فولادی کشور، سمینار تخصصی «چالش گاز در زنجیره فولاد» پنجم دی‌ماه در تهران برگزار می‌شود.