تولید و عرضه فولاد
ظرفیت اسمی واحدها در طی سال ۱۳۹۴ در مقایسه با سال ۱۳۹۳ نشان می‌دهد که در بخش تولید کنسانتره سنگ آهن، ظرفیت اسمی کنسانتره به ۴۳.۷ میلیون تن با راه‌اندازی ۱۲.۳ میلیون تن واحد کنسانتره‌سازی در سال جاری رسیده است. این افزایش ظرفیت در مقایسه با سایر حلقه‌های زنجیره پر رنگتر بوده است. ظرفیت فعلی اسمی گندله معادل ۲۲.۷ میلیون تن است که تا پایان سال جاری ظرفیتی در حدود ۵ میلیون تن از طرح‌های در دست اجرا وارد مدار تولید خواهد شد. ظرفیت اسمی آهن اسفنجی و فولاد خام به ترتیب معادل ۲۲.۳ و ۲۴.۵ میلیون تن (با احتساب واحدهای کوچک مقیاس) است.
روند تولید فولاد طی سال‌های گذشته افزایشی بوده است. تولید فولاد خام در سال ۱۳۹۳ با رشد ۷.۳ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۲ حدود ۱۷.۵ میلیون تن بوده است. همچنین تولید فولاد خام در نه ماهه سال ۱۳۹۴ حدود ۱۲.۵۹ میلیون تن می باشد که در مقایسه یا مدت مشابه سال قبل تغییر محسوسی نداشته است.
آمار تولیدات در زنجیره فولاد از سنگ آهن تا محصولات نهایی در شکل(۱) نشان داده شده است. لازم به ذکر است آمار تولید سنگ آهن مربوط به بخش دولتی است.
شکل(۱): آمار تولیدات در زنجیره فولاد
در طرح جامع فولاد کشور در سال ۱۳۹۳ به منظور رسیدن به اهداف مشخص شده در هر مرحله، یک برنامه عملیاتی تهیه و تدوین گردید. تهیه برنامه عملیاتی به معنی نگاه گسترده به مجموعه مجوزهای اعطا شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت، محاسبه ظرفیت برای موازنه در زنجیره فولاد کشور با هدف دستیابی به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام تا افق ۱۴۰۴ است. یکی از مباحثی که در طرح جامع مورد بررسی و کنترل گردید، وجود تعداد قابل توجهی طرح‌های دارای مجوز در زنجیره فولاد بوده است که نشان دهنده یک عدم تناسب و نابه‌سامانی در این صنعت می‌باشد. اهمیت این موضوع باعث گردید که نسبت به اعطاء مجوزها و توقف آن هشدار داده شود. در پایش طرح جامع مشخص گردید که در سال ۹۴ نیز شاهد صدور مجوزهای جدید در زنجیره فولاد بوده‌ایم ولی می‌توان بیان نمود اعطاء مجوزها در سال ۱۳۹۴ در مقایسه با سال‌های گذشته کنترل گردیده و امید است در طی سال‌های آتی از صدور مجوزهای بدون برنامه پیشگیری شود.
در تدوین برنامه عملیاتی برای دستیابی به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام، برنامه زمان‌بندی اجرای پروژه‌ها بر اساس وضعیت پیشرفت فیزیکی طرح ها و پیشبینی سال بهره‌برداری با مد نظر گرفتن حداکثر توازن در کل زنجیره تهیه گردید و همچنین برنامه جریان نقدینگی و هزینه سرمایهگذاری باقیمانده مورد نیاز برای اتمام پروژه‌ها محاسبه شد. بررسی برنامه پیشرفت فیزیکی و هزینه سرمایهگذاری سبد پروژه‌های در دست اجرا طی ۹ ماه سال ۱۳۹۴ طبق گزارشات پایش دوره‌ای مدیریت سرمایهگذاری معاونت برنامه‌ریزی وزارت صنعت، معدن و تجارت و اطلاعات مشاور پایش طرح جامع فولاد حاکی از آن است که نسبت به برنامه عملیاتی تدوین شده در سال ۱۳۹۳، در کل زنجیره ارزش تولیدات با انحراف و تاخیر پیشرفت زمانی و هزینه‌ای روبرو هستیم که در پایش امسال نسبت به این موضوع هشدارهای لازم داده شده و انحرافات مورد تحلیل قرار گیرد. لذا تخصیص و تامین اعتبارات مالی از منابع مشخص شده برای هماهنگ شدن پیشرفت پروژه‌ها طبق برنامه عملیاتی بایستی مورد توجه قرار گیرد.
مصرف فولاد
میزان مصرف فولاد (معادل فولاد خام) از ۲۳.۴ میلیون تن در سال ۱۳۸۹ به ۱۹.۳ میلیون تن در سال ۱۳۹۳ کاهش یافته است. به بیان دیگر مصرف طی این دوره کاهشی ۳.۸ درصدی در این دوره را تجربه کرده است. علت این کاهش مصرف، بروز رکود در بخش ساختمان، صنعت و اقتصاد ایران بوده است که این رکود در سال ۱۳۹۴ با توجه به عوامل مختلف تشدید شده است. کاهش قیمت نفت، ادامه رکود در بخش صنعت و ساختمان و انتظار فعالان اقتصادی و بازار برای به سرانجام رسیدن مذاکرات هستهای از جمله عوامل داخلی بوده است که بر مصرف فولاد اثر گذاشته است. همچنین کاهش قیمت سنگآهن و کاهش رشد اقتصاد چین از مهمترین عوامل بیرونی و اثرگذار بر مصرف فولاد بوده است. تحولات بیان شده باعث تغییر در سناریوسازی هایی شده است که به منظور پیشبینی وضعیت آتی مصرف فولاد تا افق ۱۴۰۴ بکار گرفته شده است. به همین منظور، پیشبینی مصرف فولاد با استفاده از این اطلاعات جدید بروز و مجدداً برآورد شده است. مطالعات انجام گرفته برای مصرف فولاد و سناریوهای طراحی شده نشان داده است که مصرف فولاد در افق ۱۴۰۴ در حدود ۳۴ میلیون تن همگرا خواهد بود.
واردات و صادرات فولاد
وضعیت واردات و صادرات فولاد خام و محصولات فولادی برای سال‌های ۱۳۹۲، ۱۳۹۳ و نه ماهه سال ۱۳۹۴ در شکل(۲) نشان داده شده است.
شکل (۲): وضعیت واردات و صادرات فولاد خام و محصولات فولادی از ۱۳۹۲تا۱۳۹۴
علی‌رغم اینکه صادرات محصولات فولادی در نه ماهه نخست امسال نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده است ولی همانطور که از شکل (۲) بر می‌آید آمار تجارت محصولات فولادی نشان دهنده آن است که واردات از صادرات بیشتر بوده است.
مطالعات انجام گرفته در پایش طرح جامع فولاد کشور بر اساس برآورد پتانسیل صادراتی ایران به بازار هدف بدیهی نمود که در صورت وجود شرایط فعلی در کشور، مجموعاً در بخش صادرات فولاد خام و محصولات فولادی قادر به صادرات ۷ میلیون تن فولاد می‌باشیم. حال این موضوع مطرح می‌گردد که با توجه به پیشبینی مصرف فولاد در افق ۱۴۰۴ و نیل به هدف تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام، لازم است به مقوله صادرات فولاد نگاه ویژه‌ای اختصاص یابد. توجه به محورهای توانمندسازی صادراتی فولاد ایران نظیر رقابت پذیری، حضور پر رنگ در بازارهای جهانی، بهبود تعاملات بین المللی و فضای کسب و کار و تنوع سبد محصولات فولادی از مواردی است که میبایست در نظر گرفته شود. در این راستا تشکیل یک شرکت تخصصی مرتبط با صادرات فولاد به منظور شناسایی و رصد بازار، بازاریابی و برندسازی فولاد ایران و یکپارچگی و هدف‌دار نمودن توسعه صادرات با مشارکت شرکت ملی فولاد، انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران و صادرکنندگان مطرح فولادی کشور و مشاور طرح جامع در دست مطالعه می‌باشد.
تامین مواد اولیه و زیرساخت
بر اساس محاسبات انجام گرفته و برنامه تولید فولاد خام در افق ۱۴۰۴ (۴۹ میلیون تن به روش کوره‌ی قوس الکتریکی و ۶ میلیون تن به روش کوره‌ی بلند) سنگ آهن استخراجی مورد نیاز بیش از ۱۵۰ میلون تن در سال برآورد می‌شود. همین طور میبایست واحدهای فرآوری سنگ آهن به میزان ۸۶ میلیون تن کنسانتره تولید نمایند. با توجه به محدود بودن ذخایر سنگ آهن کشور (حدود ۸/۲ میلیارد تن ذخایر قطعی شناخته شده سنگ آهن )، در صورتی که تولید ۵۵ میلیون تن فولاد طبق برنامه پیشبینی گردیده محقق گردد، همان گونه که در طرح جامع فولاد ۹۳ مطرح گردید ذخایر سنگ آهن کشور در چند سال بعد از افق به اتمام خواهد رسید. لذا برنامه توسعه فعالیت‌های اکتشافی و کشف ذخایر جدید برای تداوم تولید فولاد به صورت یک الزام بیان گردید. سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران اجرای طرح اکتشاف در پهنه‌های مستعد معدنی از ابتدای سال ۹۳ به وسعت ۲۵۰ هزار کیلومتر را از سال ۱۳۹۳ آغاز نموده است و تاکنون بیش از ۳۰۰ محدوده امید بخش معدنی جدید در کشور شناسایی و ذخایر جدیدی اکتشاف گردیده است.
شرکت مهندسی فولادتکنیک با هماهنگی شرکت ملی فولاد ایران به منظور کنترل و ارزیابی وضعیت پیشرفت طرح‌های زیرساخت کشور همگام با پایش طرح‌های فولادی، همکاری و تعاملات با وزارتخانه‌های ذیربط (سازمان آب، برق، گاز، بنادر و راه آهن) و تعامل با انجمن‌های تخصصی تولید کننده سنگ آهن و فولاد ایران را در برنامه کار خود داشته است. در این خصوص می‌توان به تهیه گزارش یکپارچه وضعیت حمل و نقل ریلی مواد اولیه صنعت فولاد برای افق ۱۴۰۴ با همکاری راه آهن جمهوری اسلامی ایران و سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی اشاره نمود که در نتایج آن برای توسعه شبکه ریلی کشور به تناسب جابجایی مواد اولیه به میزان ۱۵۰۰ کیلومتر خط جدید و ۲۱۰۰ کیلومتر خط دوم نیاز می‌باشد.
مکان یابی و ساماندهی طرح‌های فولادی
نظر به اینکه منطقه حاشیه دریای جنوب به عنوان مطلوب‌ترین مکان برای توسعه فولاد انتخاب گردید، در سال جاری برای رعایت مقیاس بهینه اقتصادی طرح احداث واحد فولاد به ظرفیت ۱۰ میلیون تن در منطقه اقتصادی ویژه خلیج فارس و ۱۰ میلیون تن مکران سیستان بلوچستان مطرح گردید که در حال حاضر در دست مطالعات فنی و اقتصادی می‌باشد. از این رو جهت ساماندهی و تحقق تولید ۵۵ میلیون تن فولاد پیشنهاد گردید طرح‌هایی که دارای پیشرفت فیزیکی پایین، مکان و زیرساخت نامناسب می‌باشند و در لیست طرح‌های منتخب ۵۵ میلیون تن فولاد قرار گرفته‌اند جهت ایجاد ظرفیت اقتصادی، تکمیل زنجیره تولید، استفاده از امکانات واردات و صادرات و بهره‌وری در مصرف انرژی به منطقه جنوب کشور انتقال یافته و تجمیع گردند.
اهم فعالیت‌های لازم که بایستی در جهت رونق تقاضا و افزایش مصرف محصولات فولادی در کشور به آن توجه گردد در ادامه آمده است:
– آسیب شناسی واحدهای تولیدی فولاد جهت کاهش هزینه‌های تولید و قیمت تمام شده محصولات و برنامه افزایش بهره‌وری جهت رقابت‌پذیری با رقبای خارجی
– ایجاد تمهیداتی توسط دولت برای ایجاد رونق در صنایع پایین دستی به خصوص پروژه‌های صنعتی و ساختمانی
– توسعه زیرساخت‌های لازم برای صادرات محصولات فولادی
– هدفمند نمودن و کنترل تعرفه واردات محصولات فولادی جهت حمایت از تولیدکنندگان
– تامین و تخصیص منابع مالی داخلی با نرخ بهره مناسب جهت کاهش هزینه مالی تولیدکنندگان
– جلب مشارکت سرمایه‌گذاران خارجی در طرح‌های معدنی و فولادی
-
شماره جدید نشریه «چیلان» منتشر شد/ انتظار فولادسازان از دولت جدید
-
مدیر مجتمع صنعتی چادرملو تغییر کرد/ دکتر ضیایی معارفه شد
-
کتاب سال فولاد ایران (ویژه ۱۴۰۳) شامل چه مطالبی است؟
-
ضرورت توجه به معدنکاری هوشمند
-
بازدهی بیش از ۷۷ هزار درصدی نماد «فولاد» در بورس اوراق بهادار
-
ثبت رکورد جدید واحد توزین و بارگیری جادهای اپال پارسیان سنگان در پایان مالی ۱۴۰۲
-
شماره آذر ماه نشریه «چیلان» منتشر شد/ «فولاد هوشمند»
-
مشاهده کنید: «بومیسازی ۴ محصول استراتژیک در صنعت فولاد»
-
مشاهده کنید/ کارنامه ۶ ماهه «نگاهی به عملکرد شرکتهای فولادی و معدنی در نیمه نخست ۱۴۰۲»
اردشیر فاضلی
مدیرعامل شرکت بازرگانی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیکو)
سید رسول خلیفه سلطانی
دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران
مهندس مدنیفر
مدیرعامل شرکت اپال پارسیان سنگان
حمیدرضا طاهری زاده
عضو هیئت مدیره انجمن نوردکاران فولادی ایران
اسدالله فرشاد
عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران
