چالش‌های توسعه صنعت نسوز ایران

فوری‌ترین چالش توسعه صنعت نسوز ایران، عدم تخصیص ارز و مشکلات بی‌شماری است که بانک مرکزی و وزارت صمت و گمرک بر سر راه واردات مواد اولیه تولید نسوز ایجاد کرده‌اند و در واقع صنعت نسوز کشور را با تحریم دوگانه روبرو نموده‌اند.

حسام ادیب، رئیس هیئت مدیره گروه دانش‌بنیان پاترون

تحریم‌ها جلوی واردات محصولات نسوز را گرفته یا بسیار محدود کرده است. ذخایر قبلی وارداتی فولادسازان رو به اتمام است و یا تمام شده و از این رو تولیدکنندگان داخلی محصولات نسوز، اعم از جرم، آجر یا قطعات ویژه، عزم خود را جهت تامین نیاز فولادسازان جزم کرده‌اند و در این راه گام‌های بلندی نیز برداشته شده است. خوشبختانه با توجه به آنکه دانش فنی تولید اکثر نسوزهای مورد نیاز کشور در داخل موجود است، افزایش ظرفیت، جهت پاسخگویی به افزایش تقاضای داخلی دور از دسترس نیست و در همین چند سال اخیر افزایش ظرفیت مناسبی را در کشور شاهد بوده‌ایم. به غیر از این موضوع، تولیدکنندگان نسوز و به تبع آن فولادسازان، در توسعه صنعت نسوز با چالش‌هایی روبرو هستند که برای تحلیل آینده این صنعت، توجه به آنها ضروری است.

چالش مواد اولیه تولید نسوز

اولین چالش، مواد اولیه تولید نسوز در کشور است. ما با دو دسته مواد اولیه روبرو هستیم: آنها که زمینه و منابع تولید آن در کشور وجود ندارد یا تولید آنها اقتصادی نیست و آنها که امکان تولیدشان در کشور وجود دارد. در بخش اول ایران همچنان وابسته به واردات خواهد ماند و در بخش دوم متاسفانه با چالش کمیت و کیفیت لازم روبرو هستیم. این چالش هم به کمبود ذخایر این مواد یا کیفیت پایین آنها مربوط می‌شود و هم به فراوری و تولید مواد کیفی که بحثی تکنولوژیکی است.

به‌هرحال با وجود تحریم‌ها و سخت شدن امکان واردات مواد اولیه، مادامی که راه واردات از چین و تاجران اماراتی باز باشد، چالش مواد اولیه محسوس نیست اما چنانچه این راه با محدودیت‌های بیشتری روبرو شود، تامین مواد اولیه به یک چالش اساسی تبدیل خواهد شد.

تحریم دوگانه صنعت نسوز

دومین چالش، فوری‌ترین چالش، یعنی عدم تخصیص ارز و مشکلات بی‌شماری است که بانک مرکزی و وزارت صمت و گمرک بر سر راه واردات همین مواد اولیه تولید نسوز ایجاد کرده‌اند و در واقع صنعت نسوز کشور را با تحریم دوگانه روبرو نموده‌اند.

سومین چالش، تکنولوژی تولید نسوز در کشور است. با وجود آنکه دانش فنی تولید انواع نسوز در کشور موجود است، متاسفانه تجهیزات لازم، علی الخصوص در حوزه تولید آجر و قطعات ویژه در کشور ساخته نمی‌شود و یا محدودیت‌های تکنولوژیکی خود را دارد. از این رو کشور همچنان وابسته به تکنولوژی وارداتی، مخصوصا اروپایی است که با توجه به تحریم‌ها این چالش برقرار خواهد ماند.

لازم به ذکر است که با وجود اقدامات مؤثری که از سوی برخی تولیدکنندگان نسوز در خصوص تامین تکنولوژی صورت گرفته، همچنان از نظر تکنولوژیکی از دنیا عقب هستیم. کما اینکه مثلا ساده‌ترین بخش یک خط تولید نسوز، میکسر، همچنان با نام «طرح آیریش» در کشور ساخته می‌شود در حالیکه میکسرهای ساخت شرکت آیریش مدام در حال به‌روزرسانی و بهبود هستند. همین مثال را می‌توان به بخش‌های دیگر نیز تعمیم داد. متاسفانه چالش کمبود نقدینگی و عدم حمایت بانک‌ها جهت طرح‌های توسعه هم به این موضوع دامن زده است. بدیهی است که تکنولوژی سهم عمده‌ای در رقابت‌پذیری یک صنعت دارد و از این حیث ما از دنیا عقب افتاده‌ایم.

حفظ و توسعه صنعت فولاد کشور نیازمند حفظ و توسعه تمام نهاده‌های مورد نیاز آن است. هرچند هزینه‌های نسوز در بهای تمام شده تولید فولاد اندک است و شاید به همین دلیل توجه ویژه‌ای به آن نمی‌شود، اما همین سهم اندک می‌تواند صنعت فولاد کشور را زمین‌گیر کند یا با محدودیت‌های بسیار روبرو کند. لذا لازم است سیاست‌گذاران صنعت فولاد کشور، توجه ویژه‌ای به این بخش نموده، به تولیدکنندگان نسوز کمک نمایند که بتوانند با توسعه، نیازهای کشور را برآورده نمایند.

ضرورت تامین نقدینگی

صنعت نسوز کشور از نظر دانش فنی کمبود مشخصی ندارد اما نیاز به سیاست‌گذاری شایسته و تامین نقدینگی لازم جهت توسعه تولید مواد اولیه و تجهیزات دارد. چنانچه از این پیچ حساس گذر کنیم، این توسعه‌ها آینده‌ای درخشان را نصیب صنعت نسوز کشور خواهد نمود اما چنانچه تا زمان گشایش دوباره سیاسی، برنامه‌ریزی و اقدام مناسب انجام نشود و حمایت شایسته‌ای از صنعت نسوز صورت نگیرد و همچنین چنانچه مواد اولیه نسوز با کیفیت و کمیت لازم، با استفاده از تکنولوژی روز دنیا، تولید نگردد، رقابت‌پذیری صنعت نسوز کشور در آینده در مخاطره خواهد بود.