یکی از اساسی‌ترین راهبردهای کشورهای مختلف در دستیابی به اهداف توسعه‌ای و منافع ملی، عضویت در سازمان‌های مختلف بین‌المللی است. گاهی چنین سازمان‌هایی نظیر سازمان جهانی تجارت WTO یا صندوق بین‌المللی پول یا بانک جهانی از گستردگی بیشتری برخوردارند. این سازمان‌ها نوعی تابع و مروج سیاست‌های اقتصادی بازار آزاد هستند و از این رهگذر هر کشور به دنبال سهم بزرگ‌تری از کیک اقتصاد جهان است.

وجود موانع مختلف سیاسی و اقتصادی و حتی اختلاف نظرها بر سر سیاست‌ها و تعرفه‌های گمرکی و حمایت‌گرایی دولتی، منجر به تمایل بیشتر دولت‌ها به عضویت در پیمان‌های منطقه‌ای شده است. پل ساموئلسون معتقد است وجود دولت- ملت‌های مختلف می‌تواند باعث رشد حمایت‌گرایی اقتصادی شود و قوانین ایده‌آل بازار آزاد را نقض کند، این امر به دلیل ارجحیت منافع ملی کشورها است و به نوعی بیانگر گسترش دیدگاه نئو مر‌کانتیلیستی بر اقتصاد است.

منافع ملی و اقتصادی کشورها بیش از هر زمان، ضرورت عضویت آنها را در پیمان‌های منطقه‌ای‌ نشان می‌دهد. تشکیل سازمان همکاری شانگهای را باید در این راستا تعریف و تحلیل کرد. اصولا تشکیل چنین سازمان‌هایی در سطح منطقه و گسترش نقش آن به فرامنطقه، یکی از روش‌های مرسوم در اثرگذاری بر معادلات جهانی و دستیابی به منافع ملی و اقتصادی کشورهاست. شانگهای سازمانی است که کشورهای عضو آن متعهد به تامین و تحصیل منافع مشترک هستند.

عضویت ایران در این سازمان را باید به فال نیک گرفت که فرصت‌های اقتصادی قابل توجهی را برای کشور به ‌وجود خواهد آورد. با توجه به پتانسیل‌های موجود و نیز توانمندی‌های ایران در برخی حوزه‌ها، می‌توان به گشایش افق روشنی در اقتصاد کشور امیدوار بود. با توجه به حضور کشورهای آسیای میانه در این سازمان و بازار بکر تجاری و اقتصادی این منطقه، فرصت مغتنمی برای افزایش مبادلات تجاری و همکاری اقتصادی میان ایران و این کشورها فراهم شده است.

در حال حاضر سهم ایران از بازار ۳۳۰ میلیارد دلاری کشورهای عضو پیمان شانگهای، کمتر از نیم‌درصد  است  و این امر خود نشان از عدم توازن منطقی در تراز تجاری ایران با کشورهای عضو سازمان شانگهای دارد.

حضور چهار کشور از ۱۰کشور برتر تولیدکننده فولاد جهان شامل چین، هند، روسیه و ایران در این سازمان، مزیت مهمی برای اثرگذاری این سازمان بر توسعه اقتصادی و صنعتی کشورها به حساب می‌آید.  وجود معادن فراوان سنگ‌آهن در کشورهای عضو دائم و ناظر به خصوص روسیه و افغانستان زمینه لازم را برای سهولت تجارت مواد معدنی فراهم می‌کند، امری که می‌تواند بر تولید فولاد کشورهای عضو از جمله ایران، تاثیر مثبت و مناسبی داشته باشد.

همسایگی ایران و افغانستان به عنوان عضو ناظر و ارتباط سازنده ایران و روسیه با داشتن مرز آبی مشترک، می‌تواند دسترسی ایران به معادن سنگ آهن این دو کشور را تسهیل کند و به یک فرصت بسیار مناسب برای رشد تولید فولاد کشور تبدیل شود. از طرفی حضور هند به عنوان یکی از اقتصادهای نوظهور و قدرتمند جهان و پاکستان همسایه جنوب شرقی ما، با پتانسیل‌های اقتصادی، صنعتی و بازرگانی مناسب می‌تواند به رشد اقتصادی و افزایش عمق استراتژیک ایران کمک شایانی کند.

تمایل دو کشور ایران و هند به افزایش حجم مبادلات تجاری – صنعتی میان دو کشور زمینه‌های لازم را برای برطرف کردن کمبود احتمالی کنسانتره سنگ‌آهن در کشور، بیش از پیش فراهم می‌کند و ایران می‌تواند از طریق پل ارتباطی هند، بازارهای جدیدی را برای تولید فولاد خود فراهم آورد.

حضور در بازار هند و گسترش مناسبات اقتصادی و توسعه بندر چابهار به عنوان یک بندر استراتژیک می‌تواند ایران را به سمت حضور در بازارهای جهانی پرتاب کند. انعقاد تفاهم‌نامه ۲۵ ساله میان ایران و چین، زمینه پیوستن کشور به جاده ابریشم نوین را فراهم کرده  است و از آنجا که ایران از موقعیت خاص و مناسب ژئواستراتژیکی برخوردار است می‌تواند از مزیت‌ها ترانزیتی عضویت در سازمان شانگهای استفاده کند.

توسعه ارتباطات تکنولوژیکی در حوزه صنعت و معدن به خصوص فولاد در بازسازی زیرساخت‌های صنعت کشور مهم خواهد بود امری که با عضویت دائم و افزایش تبادلات علمی و صنعتی می‌تواند به رشد بهره‌وری تولید در کشور کمک  فراوانی کند. تاسیس اتحادیه تولیدکنندگان فولاد با حضور چهار تولیدکننده بزرگ به عنوان یک ارگان فرعی زیرمجموعه سازمان شانگهای، می‌تواند به رقابت معناداری در حوزه صنعت فولاد بینجامد و ایران از این فرصت برای ارتقای جایگاه جهانی تولید فولاد خود استفاده مناسبی  کند.

از آنجا که اعضای سازمان شانگهای، عضو سازمان تجارت جهانی هستند،‌ می‌توانند به اتصال ایران به بازارهای جهانی کمک کنند. اعضای سازمان می‌توانند زمینه لازم را برای حذف موانع گمرکی و کاهش حمایت‌گرایی دولتی، به خصوص در حوزه فولاد، سنگ‌آهن و سایر کامودیتی‌ها فراهم کند تا از این رهگذر نسبت به توسعه و تسهیل تبادلات تجاری اعضا اقدام کنند. این مهم فرصتی است تا با اتخاذ سیاست‌های درست در داخل به تقویت بخش دولتی و خصوصی در کشور کمک کرد.

از آنجا که مطابق اصل بهینه پارتو در اقتصاد که بیان می‌دارد: وضعیت هیچ کس در هیچ کشوری نباید بدتر از قبل باشد، انعقاد تفاهم‌نامه، قرارداد و تجارت آزاد با کشورهای عضو و اتصال به بازارهای جهانی و نیز رونق تولید صنعت به خصوص در بخش فولاد می‌تواند شاخص‌های رفاهی در کشور را نیز بهبود بخشد.  عضویت ایران در سازمان شانگهای چالش‌های جدیدی را برای کشور در پی داشته است. اتفاقات اخیر در مرزهای شمال غربی و تلاش ترکیه و جمهوری آذربایجان برای تغییر نقشه ژئوپلیتیک منطقه را می‌توان تا حدودی واکنشی در برابر عضویت دائم ایران در سازمان شانگهای دانست.‌

این عضویت می‌تواند بر قدرت مانور اقتصادی ایران بیفزاید و رقابت با ترکیه در حوزه اقتصادی، تولیدی و صنعتی نظیر فولاد را نیز تشدید کند. از طرفی ایران قادر خواهد بود از مسیر شانگهای به بازار کشورهای مختلف طرف تجارت ترکیه وارد شود و همزمان از حمایت اعضای سازمان در راستای ارتقای رقابت‌پذیری و تجارت با کشورهای ناحیه قفقاز و شرق اروپا برخوردار باشد.

همچنین کریدور بازرگانی چین به اروپا از مسیر پاکستان – ایران – قفقاز نیز می‌تواند منجر به ایفای نقش پررنگ ایران شود و به توسعه اقتصادی و بازرگانی مناطق جنوب شرق ایران کمک شایانی کند. در مقابل ترکیه تلاش دارد با ایجاد محدودیت بر مسیر ترانزیتی ایران به ارمنستان و دسترسی سریع و آسان به بازارهای آذربایجان، ترکمنستان و افغانستان از طریق دریای خزر دست برتر را در عرصه رقابت تجاری با ایران حفظ کند. با این حال عدم تصویب FATF، عدم عضویت در سازمان تجارت جهانی و تحریم‌های ایالات متحده آمریکا علیه ایران و نیز منافع مشترک اقتصادی و سیاسی چین و روسیه با کشورهای اروپایی و آمریکا، از عواملی است که می‌تواند بر ایفای نقش ایران در این سازمان به صورت عام و صنعت فولاد کشور به طور خاص تاثیر بگذارد.