مصرف سرانه داخلی؛ یکی از مزایای رقابتی صنایع فولاد کشور

یکی از موضوعات اصلی در زمینه تولید فولاد کشور، موضوع مزیت های رقابتی آن از جمله نیروی انسانی ماهر و تحصیل کرده ، ذخایر و منابع معدنی غنی و همچنین با توجه به جمعیت و وسعت کشور، میزان مصرف سرانه داخلی آن است.

همان گونه که بیان شد ، یکی از مزیت های رقابتی تولید فولاد در کشور نسبت به سایر کشورهای منطقه ، جمعیت ۸۵ میلیونی ایران است و اگر بخواهیم به مصرف سرانه فولاد در مقایسه با سایر کشورهای منطقه اشاره کوتاهی داشته باشیم ، باید گفت بیشتر چنین کشورهایی از جمله ترکیه که دارای جمعیتی تقریباً معادل کشور ما است ، به مصرف سرانه فولاد در بازارهای داخلی خود ، نگاه خاص و ویژه ای دارند.

درحال حاضر میزان تولید فولاد در ایران حدود ۳۰ میلیون تن در سال است اما در کنار افزایش میزان تولید ، متأسفانه مصرف سرانه فولاد روز به روز کاهش یافته است . البته اعداد و ارقام در این زمینه متفاوت است اما در مجموع آمارها و شواهد حاکی از آن است که مصرف سرانه فولاد در کشور طی هفت سال گذشته به نصف کاهش پیدا کرده و این امر موضوعی قابل تأمل است که جای بحث و بررسی کارشناسی دقیقی دارد.

به طور واضح و روشن ، یکی از راه های افزایش مصرف سرانه داخلی فولاد ، ایجاد و راه اندازی پروژه های عمرانی جدید شامل پروژه های زیربنایی و ساخت و ساز است . هرچند باید یادآور شد که این پروژه ها برای اجرا در بخش هایی نیاز به منابع ارزی دارند و یکی از راه های تأمین ارز مورد نیاز کشور نیز صادرات غیر نفتی در همه زمینه ها از جمله صادرات فولاد است.

البته دولت می تواند با اتخاذ سیاست های مختلف ، از جمله فراهم آوردن بسترهای لازم برای اجرای پروژه های گوناگون ، تدابیری را پیگیری کند تا زمینه رشد سرانه مصرف داخلی فولاد در حد قابل توجهی شکوفا شود ، ولی اگر وضعیت صنعت فولاد کشور به گونه ای رقم بخورد که دارای جمعیت بالایی باشیم اما نتوانیم مازاد تولید فولاد را در داخل کشور مصرف کنیم ، به طور طبیعی این مزیت رقابتی مهم ، خود به خود از دست خواهد رفت.

در افق چشم انداز ۱۴۰۴ ، مقرر شده است ۵۵ میلیون تن ظرفیت تولید فولاد داشته باشیم ، اما باید توجه داشت که سه تابستان و دو زمستان گذشته را با محدودیت انرژی از جمله برق در تابستان و گاز در فصول سرد پشت سر گذاشته ایم و حتماً این روال در ماه ها و حتی سال های آینده ادامه خواهد داشت و این روند قطعاً در زمینه میزان تولید فولاد تأثیر منفی برجای خواهد گذاشت . اما حتی اگر بتوانیم با همین وضعیت انرژی به تولید ۴۵ میلیون تن فولاد در سال برسیم ، از یک سو به دلایل مختلف سیاسی و اقتصادی درحال حاضر ظرفیت بازار صادرات ۱۵ میلیون تن فولاد را نداریم و از سوی دیگر ظرفیت و کشش مصرف ۳۰ میلیون تن در داخل کشور نیز فراهم نیست.

درحال حاضر از حدود ۳۰ میلیون تن ظرفیت تولید فولاد کشور، حدود ۹ تا ۹.۵ میلیون تن از آن صادر می شود و نتیجه می گیریم که مصرف داخلی حدود ۲۰ تا ۲۱ میلیون تن است و در افق چشم انداز ۱۴۰۴ این میزان مصرف داخلی دست کم باید به ۳۰ میلیون تن و میزان صادرات فولاد از ۹.۵ میلیون تن فعلی به ۱۵ میلیون تن در سال افزایش پیدا کند . درحالی که درحال حاضر در هر دو زمینه یعنی افزایش مصرف داخلی و نیز صادرات، دچار مشکلات مختلفی هستیم.

بازاریابی، بازارسازی و ایجاد بازار صادراتی یک بُعد این موضوع است و افزایش مصرف سرانه داخلی فولاد مقوله دیگری است که تصمیم سازان و تصمیم گیران کشور باید به آن توجه ویژه ای داشته باشند.

اگر در افق چشم انداز ۱۴۰۴ یا حتی با تأخیر چندساله ، به تولید قطعی ۵۵ میلیون تن فولاد دست پیدا کنیم، وضعیت فعلی در زمینه صادرات فولاد و مصرف سرانه فولاد حادتر خواهد شد زیرا در این صورت و با میزان تولید ۵۵ میلیون تن در سال ، باید ۲۰ میلیون تن صادرات و ۳۵ میلیون تن میزان مصرف داخلی کشور باشد.

در چنین حالتی میزان صادرات باید به بیش از دو برابر میزان صادرات فعلی افزایش پیدا کند که به نظر امری بسیار دشوار است و مصرف داخلی فعلی ۲۱ تا ۲۲ میلیون تن ، باید به حداقل ۳۵ میلیون تن برسد یعنی حدود ۱.۶ برابر افزایش پیدا کند که این رقم نیز با شرایط فعلی اقتصاد کشور، دست نیافتنی می نماید.

در مجموع و با در نظر گرفتن تمامی جوانب امر از جمله راهبردی بودن صنعت فولاد به عنوان یکی از صنایع مادر، لازم است مسئولان مربوطه در سطح کلان نگرش و دیدگاه ویژه ای به این محصول حیاتی و مورد نیاز صنایع مختلف داشته باشند و با اتخاذ تصمیمات کارشناسی شده ، تمام تلاس خود را در این زمینه معطوف نمایند.

**مهندس سیدعباس حسینی
**مدیرعامل کاوه جنوب کیش