چشم اندازها و رقابت ها برای فولاد صادراتی ایران

گزارش چیلان از كنفرانس متال اكسپرت دبيچشم اندازها و رقابت ها برای فولاد صادراتی ایران

درحالی در سپتامبر سال جاری میلادی شاهد برگزاری کنفرانس چشم انداز صادرات فولاد ایران در دبی بودیم که يوليلا فيلالي، سردبير ارشد بخش خاورميانه، شمال آفريقا و تركيه متال اكسپرت در گفت و گو با چیلان هدف از برگزاری این کنفرانس را معرفی پتانسیل های تولیدکنندگان ایرانی، بررسی هزینه های تولید آن ها نسبت به رقبای خود در خاورمیاینه و شمال آفریقا و نقش آنان در بازارهای منطقه عنوان کرده است.

يوليلا فيلالي ( سردبير ارشد بخش خاورميانه، شمال آفريقا و تركيه متال اكسپرت)

چشم اندازها و رقابت ها برای فولاد صادراتی ایران

هدف از اجرای کنفرانس متال اکسپرت

با توجه به رکود در بازار داخلی و عدم حصول بهبود مورد انتظار بعد از رفع تحریم ها در این بازار، تولید کنندگان ایرانی تحت فشار هستند و به جستجوی یافتن مقاصد دیگری برای عرضه محصولات خود می باشند. به علاوه از کنفرانس قبلی متال اکسپرت در استانبول تاکنون، شرایط در بازارهای صادراتی ایران به شدت تغییر یافته و البته فرصت ها و تهدیدهای جدیدی برای فولادسازان ایرانی نمایان شده است. بنابراین قصد داشتیم پتانسیل های صادراتی تولیدکنندگان ایرانی، هزینه های تولید آنها در مقایسه با دیگر رقبا در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و نقش تولیدکنندگان ایرانی در بازارهای کلیدی را در این کنفرانس بررسی کنیم.

چه مباحثی در این کنفرانس فولادی مطرح شد؟

ابتدا مباحث را با تخمین کل صادرات ایران در طول ۲ تا ۳ سال گذشته و تغییراتی که در این بخش اتفاق افتاده شروع کردیم. از نظر من این روزها توجه بیشتر و بیشتر بر مشتریان و رقبای اصلی برای تولیدکنندگان ایرانی حائز اهمیت است. بعد از آن به بررسی شرایط در عمده بازارهای فروش محصولات ایران در خاورمیانه پرداختیم و اینکه محصولات نیمه تمام همچنان نوید بخش ترین قسمت برای صادرات ایران است و این محصولات بخش مهمی از تجارت محصولات طویل را هم شامل می شوند و نه تنها برای نوردسازان بلکه برای بقیه تولیدکنندگان فولاد در این منطقه حیاتی است. بررسی رقابت تولیدکنندگان ایرانی با دیگر رقبا در این منطقه و یافتن دیگر بازارهای فروش هم نقش مهمی در کنفرانس دبی داشت.

تحلیل متال اکسپرت از شرایط صادراتی فولاد ایران

بعد از برداشته شدن تحریم های طولانی بر ضد ایران همه انتظار رونق اقتصادی و بهبود شرایط بازار داخلی را داشتند. باوجود چند تغییر مثبت در اقتصاد ایران و البته بخش های فولادی این کشور، همچنان برخی موانع مانند مسائل بانکی، کاهش سطح موجودی و سرمایه گذاری بر سر جای خود هست که توسعه اقتصادی بیشتر را محدود کرده است و در نتیجه تولید داخلی فولاد و مصرف آن افزایش چشمگیری نداشته است. در چنین شرایطی افزایش سهم صادرات تنها در صورتی برای فولادسازان ایرانی امکان پذیر است که مدام در حال تحول و حرکت باشند و البته همان طور که ما می بینیم آنها در این زمینه موفق بوده اند. براساس آمار ایمیدرو ایران در سال ۱۳۹۴ بیشترین سطح صادرات را ثبت کرده که تقریباً نسبت به سال قبل از آن دو برابر شده است؛ یعنی حدود ۸ . ۳ میلیون تن که برابر با ۱ . ۴ میلیون تن فولاد خام است. در سال جاری خورشیدی ایران قصد دارد صادرات فولاد خود را ۳۳ درصد معادل ۵.۵ میلیون تن افزایش دهد که برابر با ۶ میلیون تن فولاد خام خواهد بود.

پررنگ ترین نقش در توسعه صادرات فولاد ایران را فولادسازان بزرگ مانند فولاد مبارکه، فولاد خوزستان و ذوب آهن اصفهان داشته اند البته تغییرات وقتی بیشتر حس شد که اسامی صادرکنندگان دیگری چون فولاد خراسان، فولاد اکسین خوزستان، فولاد کاوه جنوب و دیگر شرکت هایی که سعی داشتند جایگاه خود را در صادرات تثبیت کنند بر سر زبان ها افتاد اما این شرکت ها سهم چشمگیری در صادرات ندارند و یک واقعیت انکار ناپذیر این است که کارخانه های دولتی همچنان در صادرات موفق تر از کارخانه های بخش خصوصی هستند.

آینده بازارهای صادراتی برای محصولات فولادی ایران

اگرچه تولیدکنندگان ایرانی صادرات خود را افزایش داده اند اما بیلت بیشتر مورد توجه آنها بوده است. صادرات محصولات تخت هم در وضع خوبی است اما با شروع بررسی های اتحادیه اروپا برای دامپینگ ورق گرم ایران به این قاره کمی وضعیت نامشخص شده است. در سال ۱۳۹۴ فولاد مبارکه ۶۵ درصد از ۱میلیون و ۷۹ هزار تن صادرات خود را روانه اروپا کرده است. براساس آمار یوروفر در سال ۲۰۱۵ فولاد مبارکه ۱میلیون تن ورق گرم به اروپا ارسال داشته است. به نظر من فولاد مبارکه فرصت دارد با کاهش صادرات خود به اروپا صادرات به بازارهای سنتی خود در خاورمیانه و خاور دور را از سر گیرد و به تولید محصولات جدیدی چون بیلت و بلوم روی آورد و طبق گزارش های رسیده از این کارخانه آنها تولید این محصولات آغاز کرده اند.

این یک واقعیت است که مصرف محصولات طویل در خاورمیانه و شمال آفریقا در حال رشد می باشد و تخمین زده می شود حجم مورد تقاضای بازار در سال ۲۰۱۶ به ۷۰ میلیون تن برسد که بیشتر از حجم از ۶۸ میلیون تن در سال ۲۰۱۵ و ۶۵ میلیون تن در سال ۲۰۱۴ است. متال اکسپرت پیش بینی کرده مصرف محصولات طویل در این منطقه در سال ۲۰۱۷ به حدود ۷۱ میلیون تن برسد. اما نرخ رشد مصرف محصولات طویل در این منطقه بسیار آرام است. از دلایل این روند آرام رشد مصرف می توان به وجود چندین درگیری در خاورمیانه، سقوط قیمت نفت و راکد ماندن پروژه های سرمایه گذاری در ایران و مصر اشاره نمود.

چندین مرکز برای مصرف محصولات طویل در خاورمیانه و شمال آفریقا وجود دارد که هرکدام به نحوی راکد است و فاکتورهای تأثیر گذار خاص خودش را دارد. کشورهای شورای همکاری خلیج فارس با مصرف ۱۸ میلیون و ۴ هزار تن در رتبه نخست و ترکیه با مصرف ۱۸ میلیون تن در رتبه دوم قرار دارد. مصر با ۱۰ میلیون تن و ایران با ۹ میلیون تن مصرف در رده های سوم تا چهارم هستند.

پیش بینی متال اکسپرت از بازار فولاد آفریقا و خاورمیانه

طبق پیش بینی متال اکسپرت تا پایان سال ۲۰۱۷ مصرف محصولات طویل در خاورمیانه ۵ درصد افزایش خواهد یافت و همچنان که عنوان شد کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و ترکیه اصلی ترین مصرف کنندگان این منطقه و ایران و مصر بعد از آنها قرار دارند. کاهش قیمت نفت دولت ها را برای هزینه کردن در کشورهای حاشیه خلیح فارس محدود کرده و در حال حاضر این فاکتور یکی از قوی ترین عوامل موثر بر کاهش رشد مصرف در خاورمیانه است. بی ثباتی های سیاسی هم دیگر عامل تأثیر گذار در کاهش نرخ مصرف در ترکیه عنوان شده است. در سال ۲۰۱۵ مصرف داخلی بیش از یک و نیم میلیون تن افزایش یافت و تا پایان سال ۲۰۱۷ پیش بینی شده به ۸۰۰ هزار تن برسد. ایران و مصر هم هرکدام افزایش رشد ۳ تا ۵ درصد را تجربه خواهند کرد که با توجه به پتانسیل های عظیم این دو کشور رقم بالائی نیست. مصر مشکلاتی چون افت ارزش پوند و کمبود گاز را در مقابل خود دارد و ایران با مشکل برطرف شدن بسیار آرام تحریم ها روبه رو است که سرمایه گذاری در این کشور را محدود می کند.

مقایسه بین نرخ رشد مصرف محصولات طویل و شمش در خاورمیانه و شمال آفریقا نشان می دهد نرخ رشد مصرف محصولات طویل ۴ درصد و نرخ رشد مصرف شمش ۳۱ درصد بوده است. به علاوه به دلیل افزایش قیمت قراضه در سال ۲۰۱۵ رشد مصرف شمش در این منطقه به اوج رسیده در نتیجه نوردسازی در مقایسه با فولادسازی جذاب تر بوده است.

سهم بیلت در معاملات خاورمیانه و شمال آفریقا در سال ۲۰۱۴ در حدود ۲۱ درصد و در سال ۲۰۱۵ حدود ۲۹ درصد بوده و پیش بینی شده در سال جاری در ۳۰ درصد ثابت باقی بماند. مقدار افزایش ناچیز رشد مصرف بیلت به رشد مصرف دیگر محصولات طویل بر می گردد. از عمده دلائل منفی موثر بر این بازار شرایط نامساعد در ماه های مارس تا آوریل و ژوئن تا جولای بود. عرضه کنندگان بیلت در بهار در شرایط بدی قرار داشتند یعنی زمانی که قیمت های شمش چین افزایش یافت و مصرف قراضه اقتصادی تر شد در ماه های ژوئن تا جولای فروشندگان روس هم به دلیل سود بالای فروش در بازار داخلی حاضر به صادرات نبودند. نگاهی به ساختار فعلی عرضه بیلت در خاورمیانه و شمال آفریقا نشان می دهد کشورهایCIS با کاهشی ۵۰ درصدی بیشترین سطح کاهش صادرات به این منطقه را در سال ۲۰۱۵ داشته اند.

براساس ارزیابی های متال اکسپرت چین ۲۷ درصد، عرضه کنندگان داخلی این منطقه ۱۳ درصد و ایران تنها ۶ درصد بیلت مورد نیاز این منطقه را تأمین می کند. ترکیه و مصر در این منطقه بیشترین واردات بیلت را داشته اند. کارخانه های کشورهای حاشیه خلیج فارس هم در سال قبل فعال بوده اند اما در سال جاری شرایط تغییر کرده و به عنوان مثال کارخانه جیندال عمان قصد تولید میلگرد را دارد و این یک شانس برای تولیدکنندگان ایرانی است تا جایگاه خود در این منطقه را تقویت کنند. به علاوه فروشندگان ایرانی باید نگاهی وی‍ژه به مصر و ترکیه داشته باشند در حالیکه سهم ایرانی ها از این دو بازار صفر است با وجودی که از مزیت رقابتی مدت زمان تحویل و هزینه های تولید برخوردارند.

نتایج نهایی این کنفرانس و تحلیل بازار فولاد

تقاضا برای بیلت در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا هم چنان بالا است اما از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. مصرف بیلت این منطقه در سال ۲۰۱۶ حدود ۱ میلیون تن رشد خواهد داشت. ترکیه و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس هم چنان از اصلی ترین مصرف کنندگان شمش در این منطقه هستند اما مصر هم پتانسیل مصرف بالایی دارد. سیاست های قیمت گذاری نامناسب چین جا را برای دیگر عرضه کنندگان بیلت در این منطقه باز کرده است چون چینی ها یه هیچ عنوان به دنبال استراتژی های صادرات ارزان قیمت نیستند. تولیدکنندگان ایران به علت هزینه های تولید مناسب دارای مزیت رقابتی بالایی در بازارهای سنتی خود در این منطقه و البته بازارهای جدید هستند.